صنعت پتروشیمی ایران به‌عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، همواره تحت تأثیر تحولات اقتصادی و سیاسی داخلی و جهانی قرار دارد. در سال‌های اخیر، تعیین نرخ سوخت و خوراک گاز برای این صنعت به یکی از مسائلی تبدیل شده است که نه‌تنها بر هزینه‌های تولید شرکت‌ها تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند به شرایط رقابتی این صنعت در بازارهای داخلی و بین‌المللی نیز اثرگذار باشد. در آبان ماه سال گذشته، هیئت وزیران نرخ خوراک و سوخت گاز را برای سال 1402 تعیین کرد که تا چند ماه پس از آن با واکنش‌های منفی و نگرانی‌های جدی از سوی فعالان این صنعت مواجه شد.
تغییرات نرخ سوخت و خوراک گاز، به‌خصوص در شرایطی که بازارهای جهانی و داخلی در نوسان بودند، به شرکت‌های پتروشیمی فشار آورد. بسیاری از این شرکت‌ها از افزایش هزینه‌های تولید خود خبر دادند و به سمت کاهش سودآوری رفتند. پس از این فشارها و پیگیری‌های انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رأی به ابطال مصوبه فوق صادر کرد. این ابطال تأثیر مستقیمی بر شرکت‌های پتروشیمی داشت، زیرا نرخ‌های جدید تأثیرات مثبتی بر هزینه‌های تولید و ساختار مالی آنها داشت.
با ابطال مصوبه نرخ خوراک و سوخت، نرخ‌های جدیدی برای این منابع اعلام شد که به کاهش چشم‌گیر هزینه‌های تولید و بهبود وضعیت مالی شرکت‌ها منجر گردید. در این گزارش، تأثیرات این تغییرات بر صنعت پتروشیمی بررسی شده و جزئیات مربوط به نرخ‌ها و هزینه‌های جدید برای سال 1402 مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. این بررسی نشان‌دهنده اهمیت نرخ‌های خوراک و سوخت در تأمین مالی و بهبود وضعیت اقتصادی این صنعت کلیدی در کشور خواهد بود.
در سال های اخیر، صنعت پتروشیمی و سایر صنایع وابسته به انرژی در ایران تحت تأثیر تحولات اقتصادی و سیاسی مختلفی قرار گرفتند که یکی از آنها تعیین نرخ سوخت و خوراک گاز این صنایع است. در 9 ماهه نخست سال جاری یکی از افشائیه های صنعت محصولات شیمیایی مربوط به تغییرات نرخ خوراک و سوخت گاز مصرفی این صنعت بوده است. از انجا که در آبان ماه سال گذشته هیئت وزیران نرخ خوراک و سوخت سال 1402 را ابلاغ کردند، بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی از اثرات منفی و افزایش هزینه خود خبر دادند.
با پیگیری‌های انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری رأی به ابطال مصوبه نرخ گاز خوراک و سوخت صنایع برای 5 ماهه ابتدایی سال 1402 را صادر کرد. طبق مصوبه ابطال شده، خوراک گاز طبیعی واحدهای پتروشیمی برای فروردین تا مرداد ماه 70 هزار ریال به ازای هر متر مکعب و سوخت این صنعت در فروردین ماه 20 هزار ریال و در اردیبهشت تا مرداد ماه 40 هزار ریال به ازای هر متر مکعب استاندارد تعیین شده بود.
با ابطال این مصوبه، شرکت‌های پتروشیمی فن اوران، پتروشیمی خراسان، پتروشیمی شیراز، صنایع پتروشیمی کرمانشاه، پتروشیمی پردیس، صنایع پتروشیمی تخت جمشید، پتروشیمی ابادان، پتروشیمی پارس، پتروشیمی فارابی و صنایع کشاورزی و کود زنجان، طی مرداد ماه سال جاری افشائیه ای در خصوص ابطال نرخ های مذکور منتشر کردند.
در شهریور ماه سال جاری به دنبال ابطال نرخ‌های سال 1402، هیأت وزیران اصلاحیه قیمت گاز طبیعی سبک و شیرین خوراک شرکت‌های پتروشیمی طی 1402 و اصلاحیه نرخ گاز سوخت صنایع از جمله پتروشیمی در سال 1402 را اعلام نمود. همان‌طور که در نمودار زیر مشاهده می‌شود، نرخ خوراک گاز طبیعی واحدهای پتروشیمی پس از اصلاحیه برای ماه‌های مختلف به مقدار متفاوتی مشخص گردید و از حالت نرخ ثابت برای تمامی ماه‌ها خارج شد. نرخ خوراک پتروشیمی‌ها در فروردین ماه سال 1402 به ارزش 45،016 ریال تعیین و در ادامه سال روند کاهشی پیدا کرد تا در مرداد ماه به رقم 38،226 ریال رسید.
در شهریور ماه نرخ خوراک مذکور روند صعودی به خود گرفت و به رقم 48،810 ریال تعیین شد. باتوجه به مصرف گاز در نیمه دوم سال، هیئت وزیران نرخ خوراک گاز را افزایش دادند و در آذر ماه به رقم 60،892 ریال رسید اما در 3 ماهه پایانی این نرخ را به صورت پلکانی کاهش دادند. در خصوص نرخ سوخت پتروشیمی‌ها و سایر صنایع نیز روند تغییر قیمت به همین صورت انجام شد؛ چنانکه در فروردین ماه نرخ سوخت 30،000 تعیین و روند کاهشی به خود گرفت تا در مردادماه به ارزش 22،038 ریال رسید. در شهریور ماه نیز نرخ سوخت به 22،936 ریال افزایش یافت تا در اخرین افزایش خود طی آذر ماه به 38،684 ریال برسد. در 3 ماه پایانی سال نیز نرخ سوخت همچون نرخ خوراک کاهش یافت و به 29،048 ریال در اسفند ماه رسید.
با ابلاغ نرخ‌های مذکور، شرکت‌های پتروسیمی از کاهش هزینه‌های مصرفی خود خبر دادند. شرکت پتروشیمی خارک اعلام کرد با اصلاح نرخ خوراک گاز و سوخت سال 1402، هزینه این شرکت به ارزش 16،827 میلیارد ریال کاهش یافته که سهم 78.5 دردی نسبت به بهای تمام شده سال قبل را داشته و اثرات خالص سود و زیانی 13،000 میلیارد ریالی را برای شرکت ایجاد کرد.
پتروشیمی زاگرس نیز با دریافت اصلاحیه نرخ خوراک و سوخت گاز طبیعی اعلام کرد هزینه‌های این شرکت برای سال 1402 به میزان 30،000 میلیارد ریال کاهش یافته است که سهم 65 درصدی نسبت به بهای تمام شده سال قبل داشته است. هزینه خوراک گاز و سوخت که سهم 73 درصدی از بهای تمام شده محصولات و خدمات شرکت پتروشیمی شیراز را برای سال 1402 داشته است، با اصلاحیه جدید، هزینه این شرکت را به میزان 26،000 میلیارد ریال کاهش می‌دهد. پتروشیمی خراسان نیز در شهریور ماه سال جاری از کاهش 7،345 میلیارد ریالی هزینه‌های تولید سال 1402 با اصلاح نرخ خوراک و سوخت گاز خود خبر داد و اعلام کرد این هزینه سهم 40 درصدی از کل بهای تمام شده محصولات و خدمات شرکت در سال گذشته را داشته است.
همان‌طور که در نمودار فوق مشاهده می‌شود، سهم سوخت و خوراک گاز برای صنعت پتروشیمی بیش از 40 درصد بهای تمام شده سال 1402 بوده است که برای پتروشیمی خارک به 78.5 درصد، برای پتروشیمی شیراز به 73 درصد و برای پتروشیمی کرمانشاه به 67 درصد می‌رسد. لذا با اصلاح نرخ‌های مذکور هزینه‌های تولید این شرکت‌ها به میزان قابل توجهی کاهش یافته و اثرات مثبتی بر سودآوری آنها در سال 1402 خواهد داشت.
همچنانکه در نمودار زیر مشاهده می‌شود، هزینه‌های تولید این شرکت‌ها به میزان براورد شده کاهش خواهد یافت. طبق براوردهای شرکت پتروشیمی پردیس، هزینه‌های تولید این شرکت با نرخ‌های اعلامی جدید به میزان 33،592 میلیارد ریال کاهش خواهد یافت که در بین افشائیه‌های شرکت‌های پتروشیمی از اثرات تغییر این نرخ بیشترین رقم را به خود اختصاص داده است.
