رکورد تاریخی سرمایه‌گذاری انرژی در سال ۲۰۲۵
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در جدیدترین گزارش سالانه خود، شاخص بی‌سابقه‌ای از سرمایه‌گذاری در بخش انرژی برای سال ۲۰۲۵ ارائه داد؛ مجموع سرمایه‌گذاری جهانی انرژی طبق این پیش‌بینی به ۳.۳ تریلیون دلار می‌رسد. این میزان رشد، گویای تمایل دولت‌ها و شرکت‌ها برای افزایش امنیت انرژی حتی زیر سایه تهدیدات ژئوپولیتیکی و اقتصادی است.
سهم برجسته فناوری‌های پاک
در سال ۲۰۲۵، رقم ۲.۲ تریلیون دلار از منابع سرمایه‌ای جهان، صرف فناوری‌های پاک همچون انرژی‌های تجدیدپذیر، نیروگاه‌های هسته‌ای، تولید و ذخیره‌سازی باتری، سوخت‌های کم‌کربن و پروژه‌های برقی‌سازی خواهد شد. این مقدار تقریباً دو برابر سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی محسوب می‌شود که براساس این گزارش معادل ۱.۱ تریلیون دلار تخمین زده شده است. بیشترین سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی، به فناوری‌های خورشیدی با رقم ۴۵۰ میلیارد دلار اختصاص داده شده‌است.
نقش تعیین‌کننده چین در سرمایه‌گذاری انرژی
چین در طول یک دهه، نقش پیشتاز خود را تثبیت کرده و با بودجه‌ای نزدیک به دو برابر اتحادیه اروپا و تقریباً معادل کل سرمایه‌گذاری اروپا و آمریکا، بزرگترین سرمایه‌گذار انرژی جهان است. سهم این کشور از سرمایه‌گذاری‌های انرژی پاک از ۲۵ درصد به ۳۳ درصد در سال‌های اخیر رسیده و دامنه متنوعی از پروژه‌ها در حوزه‌هایی همچون خورشیدی، بادی، برق‌آبی، هسته‌ای، باتری و خودروی برقی را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که بخش اعظم سرمایه‌گذاری‌های نفت و گاز به خاورمیانه منتقل شده است.
اوج‌گیری برقی‌سازی و تغییر سهم سرمایه‌گذاری‌ها
تحول مهم دیگر، رشد سریع سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های برق و ذخیره انرژی است که ارزش آن از مجموع هزینه‌های نفت، گاز و زغال‌سنگ پیشی گرفته و با رونق تولید انرژی خورشیدی و ذخیره‌سازی، چشم‌انداز جدیدی برای «عصر برق» رقم زده است. باتری‌های ذخیره‌ساز با عبور از سطح ۶۵ میلیارد دلار و نیروگاه‌های هسته‌ای با رشد ۵۰ درصدی طی ۵ سال به حدود ۷۵ میلیارد دلار رسیده‌اند.
تداوم سرمایه‌گذاری در زغال‌سنگ و چالش‌های شبکه برق
افزایش تقاضای برق در چین و هند موجب شده بخش تأمین زغال‌سنگ همچنان مورد توجه سرمایه‌گذاران باشد؛ به‌طوری‌که تنها در چین، ساخت نزدیک به ۱۰۰ گیگاوات نیروگاه زغال‌سنگی جدید در سال ۲۰۲۴ آغاز شده‌است. از سوی دیگر، نسبت به رشد تولید، سرمایه‌گذاری در زیرساخت شبکه برق با ۴۰۰ میلیارد دلار در سال، به‌دلیل فرآیندهای پرهزینه و کمبود تجهیزات، با چالش‌هایی روبه‌رو است.
چشم‌انداز سوخت‌های فسیلی و سرمایه‌گذاری‌های نوین
با برآورد کاهش ۶ درصدی سرمایه‌گذاری بالادستی نفت در ۲۰۲۵، بخصوص ناشی از افت سرمایه‌گذاری نفت تایت آمریکا، اقبال به پروژه‌های گاز طبیعی مایع (LNG) با سرعت بالا ادامه دارد و پروژه‌های جدید در ایالات متحده، قطر و کانادا، بازار را برای بزرگترین جهش تاریخی ظرفیت میان ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ آماده می‌سازد.
عدم تعادل سرمایه‌گذاری و وضعیت قاره آفریقا
گزارش IEA بر عدم تعادل جغرافیایی سرمایه‌گذاری تأکید دارد؛ چنانچه سهم آفریقا از سرمایه‌گذاری انرژی پاک تنها ۲ درصد است؛ با این‌که ۲۰ درصد جمعیت جهان را داراست. این عدم توازن باعث شده سرمایه‌گذاری کل انرژی در این قاره طی یک دهه یک‌سوم کاهش یابد. آژانس بین‌المللی انرژی بر ضرورت بهره‌گیری از منابع عمومی بین‌المللی برای جذب سرمایه خصوصی در این مناطق تأکید ویژه دارد.
معرفی ابزار نوآورانه تحلیل داده
برای نخستین بار، یک ابزار کاوشگر تعاملی به همراه گزارش ارائه شده که امکان مقایسه سرمایه‌گذاری‌ها بر پایه بخش‌ها، سوخت‌ها و فناوری‌ها را طی بازه‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۵، در جهان و بین ۱۹ کشور و منطقه، فراهم می‌کند. این ابزار به تصمیم‌گیرندگان و پژوهشگران برای تحلیل روندهای سرمایه‌گذاری انرژی کمک شایانی خواهد کرد.
***
پیش‌بینی رکورد ۳.۳ تریلیون دلاری سرمایه‌گذاری جهانی انرژی در سال ۲۰۲۵ نشان‌دهنده عزم جهانی برای تغییر الگوی مصرف و تولید انرژی است. تخصیص بخش اعظم منابع به فناوری‌های نوین و انرژی‌های پاک، جهان را به‌سمت آینده‌ای کم‌کربن و توسعه‌یافته‌تر سوق می‌دهد. افزایش سهم چین در این عرصه، نشانه‌ای از تغییر قطب‌های سرمایه‌گذاری جهانی است. با این حال، استمرار رشد برخی صنایع سنتی مانند زغال‌سنگ و ضعف سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شبکه برق و قاره آفریقا، بر لزوم سیاست‌گذاری هوشمندانه و هدفمند برای تعادل سرمایه‌گذاری و تحقق اهداف زیست‌محیطی تأکید دارد. نوآوری در ابزارهای داده تحلیلی نیز می‌تواند به بهبود برنامه‌ریزی و اثربخشی سرمایه‌گذاری‌های جدید کمک کند.