در دورانی که جهان با افزایش تقاضا برای مس و چالش‌های زیست‌محیطی در معادن بزرگ روبروست، ایران با پروژه مس جانجا یک بازیگر جدید و قدرتمند را به عرصه جهانی معرفی می‌کند. این پروژه عظیم، واقع در استان سیستان و بلوچستان، نه تنها چشم‌انداز صنعت مس کشور را متحول می‌کند، بلکه به عنوان یک موتور محرک برای توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق شرقی ایران عمل خواهد کرد.
ظهور یک غول معدنی: مشخصات و ذخایر مس جانجا
معدن مس جانجا در شهرستان نیمروز استان سیستان و بلوچستان در محدوده‌ای به وسعت 90 کیلومتر مربع قرار گرفته است. این معدن با ذخیره قطعی اثبات‌شده‌ای بالغ بر 300 میلیون تن سنگ معدنی با عیار متوسط 0.26 درصد، در زمره معادن کلاس جهانی طبقه‌بندی می‌شود. مطالعات و برآوردهای اولیه نشان می‌دهد که با تداوم فعالیت‌های اکتشافی تکمیلی، حجم کل ذخایر این معدن پتانسیل عبور از مرز 1 میلیارد تن را نیز دارد. این پروژه توسط شرکت توسعه معادن و صنایع مس جانجا و با حمایت کنسرسیومی از بزرگ‌ترین شرکت‌های معدنی و سرمایه‌گذاری کشور هدایت می‌شود. هلدینگ سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به همراه شرکت‌هایی چون چادرملو، گل‌گهر، گهرزمین، غدیر و شرکت تجلی، پشتیبانی مالی و فنی این طرح بزرگ را بر عهده دارند که این امر، پایداری و موفقیت آن را تضمین می‌کند.
موقعیت استراتژیک جانجا در پاسخ به بحران جهانی مس
بازار جهانی مس با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه است. تولیدکنندگان سنتی مانند شیلی و پرو به دلیل بحران‌های اجتماعی، محدودیت‌های زیست‌محیطی و کاهش عیار ذخایر، با افت تولید دست و پنجه نرم می‌کنند. در مقابل، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تقاضای جهانی برای مس طی 2 دهه آینده، معادل کل تولید تاریخی این فلز خواهد بود. این شکاف عمیق میان عرضه و تقاضا، توسعه منابع جدید و بهره‌برداری از معادن کم‌عیار را به یک ضرورت استراتژیک تبدیل کرده است. در چنین فضایی، پروژه جانجا با برنامه‌ریزی برای استخراج سالانه 16 میلیون تن سنگ سولفیدی و تولید حدود 130 هزار تن کنسانتره مس با عیار 26 درصد، گامی مؤثر برای تأمین نیاز بازار و تقویت ظرفیت تولید داخلی است.
توسعه همزمان فرآوری سنگ‌های اکسیدی و سولفیدی
یکی از مزیت‌های برجسته معدن جانجا، تنوع کانی‌شناسی و وجود همزمان سنگ‌های سولفیدی و اکسیدی است. علاوه بر ذخایر عظیم سولفیدی، وجود بیش از 20 میلیون تن سنگ اکسیدی، فرصت ارزشمندی برای افزایش بهره‌وری و تکمیل زنجیره ارزش فراهم کرده است. بر همین اساس، احداث یک کارخانه لیچینگ مدرن در کنار واحد تغلیظ، در دستور کار قرار گرفته است. این کارخانه با هدف تولید سالانه 3 هزار تن کاتد مس طراحی شده و به بهره‌وری اقتصادی طرح کمک شایانی خواهد کرد.
شتاب در عملیات اجرایی و پیشرفت زیرساخت‌ها
پروژه مس جانجا طی سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‌های مختلف بوده است. تیم‌های فنی تاکنون بیش از 110 هزار متر حفاری اکتشافی را به پایان رسانده‌اند تا شناخت دقیق‌تری از ذخایر معدن به دست آورند. همزمان، عملیات باطله‌برداری با حجم بیش از 6.4 میلیون مترمکعب انجام شده و ساخت کارخانه تغلیظ با مدل EPC (مهندسی، تدارکات و ساخت) آغاز گردیده است. در کنار این فعالیت‌ها، توسعه زیرساخت‌های حیاتی نیز با جدیت دنبال می‌شود. تأمین پایدار برق به میزان 90 مگاوات، تأمین آب صنعتی از طریق پساب‌های تصفیه‌شده و ایجاد پوشش کامل شبکه 4G در منطقه، نشان از یک برنامه‌ریزی جامع برای بهره‌برداری بلندمدت از این ذخیره عظیم معدنی دارد.
مس جانجا: موتور محرک اشتغال و توسعه پایدار
تأثیرات پروژه مس جانجا بسیار فراتر از حوزه صنعت و معدن است و به طور مستقیم بر شاخص‌های توسعه‌ای سیستان و بلوچستان اثر می‌گذارد. این پروژه تاکنون برای بیش از 800 نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کرده است. برآوردها نشان می‌دهد که با راه‌اندازی کامل فازهای مختلف، این عدد به 1500 نفر اشتغال مستقیم افزایش خواهد یافت. علاوه بر این، پیش‌بینی می‌شود بیش از 5000 شغل غیرمستقیم در بخش‌های حمل‌ونقل، خدمات، تأمین تجهیزات و صنایع پایین‌دستی ایجاد شود. این حجم از اشتغال‌زایی در منطقه‌ای با نرخ بیکاری بالا، نقشی کلیدی در کاهش فقر، جلوگیری از مهاجرت و ارتقای کیفیت زندگی ساکنان ایفا خواهد کرد.
***
پروژه مس جانجا در یک مقطع زمانی حساس و در بحبوحه افزایش تقاضای جهانی و محدودیت عرضه مس، به عنوان یک مزیت استراتژیک برای اقتصاد ایران مطرح می‌شود. این پروژه با تکیه بر ذخایر عظیم و مدل سرمایه‌گذاری یکپارچه، ظرفیت تولید کشور را به شکل معناداری ارتقا می‌دهد و امنیت تأمین مواد اولیه برای صنایع پایین‌دستی را تقویت می‌کند. اهمیت جانجا فراتر از یک طرح معدنی است؛ این پروژه یک اهرم قدرتمند برای توسعه پایدار، اشتغال‌زایی هدفمند و محرومیت‌زدایی در منطقه استراتژیک شرق کشور به شمار می‌رود. موفقیت این طرح ملی می‌تواند جایگاه ایران را در زنجیره ارزش جهانی فلزات اساسی تثبیت کرده و الگویی قابل تکرار برای توسعه سایر پروژه‌های کلان زیربنایی باشد.