رونمایی از ابزار جدید ارزی در مرکز مبادله ایران
اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ایران، جزئیات ابزار جدید «پیش‌فروش ارز» را تشریح کرد. این ابزار از روز چهارشنبه، 21 خرداد ماه، به صورت رسمی عملیاتی خواهد شد. به گفته وی، این اقدام با هدف عمق بخشیدن به بازار ارز کشور و ایجاد ثبات بیشتر در فعالیت‌های تجاری صورت می‌گیرد. مدیریت ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز و فراهم کردن امکان تأمین مالی ریالی برای صادرکنندگان، از مهم‌ترین مزایای این سازوکار برای فعالان اقتصادی است. این بستر به صادرکنندگان و واردکنندگان امکان می‌دهد تا قراردادهای مدت‌دار ارزی-ریالی را در یک چارچوب رسمی منعقد کنند.
سازوکار قراردادهای پیش‌فروش ارز چگونه است؟
در این طرح، صادرکنندگان و واردکنندگان برای یک تاریخ مشخص در آینده قرارداد خرید و فروش ارز می‌بندند. فروشنده (صادرکننده) متعهد می‌شود مقدار معینی ارز را در تاریخی معین، برای مثال 3 یا 6 ماه آینده، با نرخی از پیش تعیین‌شده به خریدار (واردکننده) تحویل دهد. فرآیند با برگزاری یک حراج آغاز می‌شود که در آن، طرفین بر اساس نرخ روز مرکز مبادله ایران به توافق می‌رسند. پس از توافق، بخشی از مبلغ ریالی قرارداد، برای نمونه 30 درصد، بین طرفین تسویه می‌گردد. در تاریخ سررسید، معامله نهایی شده و تسویه باقی‌مانده مبلغ ریالی بر اساس نرخ ارز همان روز مرکز مبادله و پس از کسر تخفیفات و پیش‌پرداخت اولیه، انجام می‌شود.
منافع کلیدی پیش‌فروش ارز برای صادرکنندگان
این ابزار جدید منافع قابل توجهی را برای صادرکنندگان کشور به همراه دارد. بسیاری از صادرکنندگان برای تأمین مالی ریالی جهت خرید مواد اولیه و توسعه خطوط تولید خود به نقدینگی نیاز دارند. با پیش‌فروش مدت‌دار ارز حاصل از صادرات آتی، آنها می‌توانند نقدینگی مورد نیاز خود را به سرعت تأمین کنند. این امر به آنها امکان برنامه‌ریزی دقیق برای خرید ریالی مواد اولیه و توسعه صادرات را می‌دهد. همچنین، انعقاد این قراردادها در یک سازوکار قانونی، امنیت و شفافیت بیشتری برای فعالیت‌های تجاری آنها ایجاد می‌کند.
دستاوردهای مهم برای واردکنندگان کالا
واردکنندگان نیز از این طرح بهره‌مند می‌شوند و تمایل دارند در ازای دریافت امتیازاتی، مبلغی را بابت قرارداد پیش‌فروش پرداخت کنند. مهم‌ترین دستاورد برای واردکنندگان، قطعی شدن تاریخ تأیید درخواست تخصیص ارز توسط بانک مرکزی است. این ویژگی به آنها اجازه می‌دهد تا با اطمینان از زمان تأمین ارز، برای واردات کالاهای موردنظر خود برنامه‌ریزی کنند. دسترسی به ارز مطلوب در دوره زمانی مشخص، امکان انعقاد قراردادهای بلندمدت قانونی و بیمه کردن خود در برابر افزایش نرخ ارز در آینده، از دیگر مزایای مهم این طرح برای واردکنندگان است.
تشریح فرآیند اجرایی حراج پیش‌فروش ارز
سخنگوی مرکز مبادله ایران در مورد سازوکار اجرایی این طرح توضیح داد. ابتدا صادرکننده واجد صلاحیت، اطلاعیه عرضه خود را به مرکز مبادله ارسال می‌کند. مرکز پس از بررسی، اطلاعیه را منتشر کرده و واردکنندگان با بررسی آن، پیشنهاد خود را در روز حراج ثبت می‌کنند. پیشنهادها بر مبنای مابه‌التفاوت یا تخفیف مدنظر واردکنندگان ارائه می‌شود. در صورت فزونی تقاضا بر عرضه، واردکنندگانی برنده حراج می‌شوند که کمترین میزان تخفیف را درخواست کنند. این برندگان بخشی از مبلغ ریالی را پس از حراج و مابقی را نزدیک به تاریخ سررسید پرداخت کرده و ارز را تحویل می‌گیرند.
***
راه‌اندازی ابزار پیش‌فروش ارز توسط مرکز مبادله ایران، یک گام هوشمندانه در جهت توسعه ابزارهای مالی و تعمیق بازار رسمی ارز است. این مکانیسم به‌طور مستقیم دو چالش اصلی فعالان اقتصادی یعنی «ریسک نوسانات نرخ ارز» و «کمبود نقدینگی ریالی» را هدف قرار می‌دهد. با ایجاد یک بازار آتی (Forward Market) قانونی، سیاست‌گذار به دنبال افزایش پیش‌بینی‌پذیری در تجارت خارجی و کاهش انگیزه برای پوشش ریسک در بازارهای غیررسمی است. این ابزار به صادرکنندگان قدرت تأمین مالی و به واردکنندگان قدرت برنامه‌ریزی می‌دهد که می‌تواند منجر به ثبات در زنجیره تأمین و تولید کشور شود. موفقیت این طرح به ایجاد اعتماد، شفافیت در کشف قیمت و نقدشوندگی بازار بستگی خواهد داشت.
