*یک ضرورت استراتژیک برای اقتصاد کربن‌صفر
در شرایطی که جهان به دنبال جایگزینی سوخت‌های فسیلی است، هیدروژن سبز به عنوان یک گزینه اصلی مطرح شده است. گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) بر نقش محوری این انرژی و مشتقات آن تأکید دارد. محصولاتی مانند آمونیاک و متانول سبز، نقشی کلیدی در حرکت به سمت اقتصاد کربن‌صفر ایفا می‌کنند. این حامل انرژی از طریق الکترولیز آب و با استفاده انحصاری از منابع تجدیدپذیر تولید می‌شود. توانایی آن در کربن‌زدایی از بخش‌هایی که کاهش آلایندگی در آنها دشوار است، آن را به عنصری کلیدی در گذار انرژی تبدیل کرده است.
*توسعه زنجیره ارزش و منافع اقتصادی گسترده
مزایای بهره‌برداری از هیدروژن سبز بسیار فراتر از کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. توسعه زنجیره‌های ارزش مرتبط با این حوزه، به توسعه سبز صنایع منجر می‌شود. علاوه بر این، استقلال در حوزه انرژی، افزایش نقش‌آفرینی کشورها در تجارت جهانی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید از دیگر پیامدهای آن است. جایگزینی هیدروژن خاکستری که از سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود، یک ضرورت برای صنایع سنگین و پرکربن به شمار می‌رود.
*کربن‌زدایی از صنایع سنگین و حملونقل
هیدروژن سبز می‌تواند به عنوان خوراک پاک در صنایع شیمیایی و فولادسازی به کار رود. این ماده جایگزینی مناسب برای فرآیندهایی مانند احیای مستقیم آهن محسوب می‌شود. بخش‌های حملونقل سنگین نیز عرصه‌های بالقوه استفاده از این انرژی پاک هستند. صنایعی چون هوانوردی، کشتیرانی و حملونقل جاده‌ای طولانی‌مدت می‌توانند از مشتقات آن بهره ببرند. آمونیاک، نفت سفید الکتریکی (ای‌کروزین) و متانول الکتریکی (ای‌متانول) جایگزین‌های پاکی برای سوخت‌های فسیلی در این بخش‌ها هستند.
*نقش هیدروژن در تاب‌آوری شبکه‌های برق
یکی دیگر از قابلیت‌های مهم این فناوری، امکان ذخیره‌سازی فصلی انرژی است. به این ترتیب، می‌توان هیدروژن را در زمان وفور انرژی تجدیدپذیر تولید کرد. سپس این انرژی ذخیره شده در دوره‌های اوج تقاضا مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، الکترولایزرهای انعطاف‌پذیر به تاب‌آوری شبکه‌های برقی با سهم بالای منابع تجدیدپذیر کمک شایانی می‌کنند. این ویژگی‌ها، هیدروژن سبز را به محور برنامه‌ریزی‌های جهانی برای شتاب بخشیدن به گذار انرژی تبدیل کرده است.
*شکل‌گیری بازارهای نوین تجارت بین‌المللی
مراکز اصلی تقاضا برای انرژی معمولاً در مناطقی با بیشترین ظرفیت منابع تجدیدپذیر قرار ندارند. برآورد آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌دهد که حدود 20 درصد تقاضای جهانی هیدروژن می‌تواند از طریق تجارت بین‌المللی پاسخ داده شود. از آنجا که هزینه برق بخش عمده هزینه تولید هیدروژن سبز را تشکیل می‌دهد، کشورهایی با منابع غنی خورشیدی و بادی مزیت رقابتی بالایی خواهند داشت. پیش‌بینی می‌شود آمونیاک با 30 درصد، متانول الکتریکی با 18 درصد، آهن اسفنجی با 14 درصد و هیدروژن گازی با 14.4 درصد بیشترین سهم را در تجارت جهانی داشته باشند.
*فرصت تاریخی: واردکنندگان انرژی به صادرکننده تبدیل می‌شوند
کشورهای در حال توسعه با داشتن ظرفیت بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، موقعیتی ممتاز برای تبدیل شدن به بازیگران اصلی این بازار دارند. این کشورها می‌توانند از واردکننده انرژی به صادرکننده بدل شوند. این تحول فرصت‌های اقتصادی چشمگیری ایجاد کرده و امنیت انرژی آنها را ارتقا می‌دهد. برای مثال، آمریکای لاتین با منابع خورشیدی و بادی می‌تواند تأمین‌کننده اصلی آمونیاک، متانول و آهن اسفنجی برای بازارهای آمریکای شمالی، اروپا و آسیا باشد. شمال آفریقا نیز با نزدیکی به اروپا قادر است تا سال 2050 حدود 18 درصد نیاز اتحادیه اروپا را تأمین کند.
*نیازمندی‌های عظیم سرمایه‌گذاری و زیرساخت
تحقق این پتانسیل نیازمند هماهنگی چارچوب‌های سیاستی با توسعه زیرساخت‌ها است. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر برآورد کرده که سرمایه‌گذاری جهانی مورد نیاز برای زنجیره ارزش هیدروژن تا سال 2050 به 2.49 تریلیون دلار می‌رسد. این سرمایه‌گذاری شامل 4.7 تراوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر و 2.1 تراوات الکترولایزر خواهد بود. همچنین به 0.9 تراوات‌ساعت ظرفیت ذخیره‌سازی باتری نیاز است. همکاری بین‌المللی، سرمایه‌گذاری هدفمند و برنامه‌ریزی راهبردی برای دستیابی به این اهداف ضروری است.
***
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر نشان می‌دهد که هیدروژن سبز یک پارادایم شیفت در اقتصاد انرژی جهانی است. این فناوری صرفاً یک راهکار زیست‌محیطی نیست، بلکه یک اهرم قدرتمند برای تنوع‌بخشی اقتصادی و بازآرایی ژئوپلیتیک انرژی محسوب می‌شود. کشورهای در حال توسعه با منابع غنی تجدیدپذیر، فرصتی تاریخی برای تبدیل شدن از واردکننده به صادرکننده انرژی و ایفای نقش کلیدی در اقتصاد کربن‌صفر جهانی دارند. تحقق این چشم‌انداز، مستلزم سرمایه‌گذاری‌های عظیم و سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه برای توسعه زیرساخت‌ها و فعال‌سازی زنجیره‌های ارزش جدید است.