*ریشه ناکارآمدی اقتصادی؛ ارز چندنرخی
مهرداد حقگو، مدیر تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن، چندنرخی بودن ارز را یکی از ریشههای اصلی ناکارآمدی و فساد در اقتصاد ایران طی سالهای گذشته میداند. او توضیح داد که تجربیات دهههای اخیر یک الگوی تکراری را نشان میدهد. دولتها همواره در مواجهه با فشارهای تورمی و تحریمها، به جای پذیرش واقعیتهای اقتصادی، به سراغ راهکارهای موقتی رفتهاند. ایجاد سامانههایی مانند نیما و نرخهای متعدد ارزی، تلاشی برای مدیریت شرایط بوده که نتیجهای جز افزایش فاصله نرخ رسمی و آزاد نداشته است. این سیاستها گروههای ذینفعی را ایجاد کرده که بقای خود را در تداوم همین وضعیت میبینند.
*هدف اصلی از تکنرخیسازی؛ شفافیت و حذف رانت
به گفته این تحلیلگر بازار سرمایه، هدف اصلی از سیاست تکنرخی کردن ارز، حذف کامل سامانههای موازی است. در این مدل، تمام نیازهای ارزی کشور باید در یک بازار واحد با یک نرخ مشخص تامین شود. این اقدام به طور مستقیم به کاهش رانت و فساد منجر میشود و شفافیت را به اقتصاد بازمیگرداند. حقگو تاکید کرد که وضعیت فعلی پیامدهای گستردهای مانند ایجاد رانتهای کلان و سودهای غیرمولد برای گروههای خاص داشته است. بسیاری از واردکنندگان نیز با سوءاستفاده از نرخهای ترجیحی، منابع ارزی کشور را بهینه مصرف نکردهاند.
*چالشهای پیش رو؛ مقاومت ذینفعان و ریسک تورم
مدیر تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن، با اشاره به اظهارات وزیر اقتصاد، اصلاح قوانین را یک گام اساسی خواند. او معتقد است قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز باید اصلاح شود تا راه برای پذیرش واقعیتهای اقتصادی هموار گردد. با این حال، موانع مهمی در این مسیر وجود دارد. حقگو پیشبینی میکند بخشهایی که تاکنون از ارز ارزان بهرهمند بودهاند، با توجیه آثار تورمی این طرح، در برابر اجرای آن مقاومت خواهند کرد. علاوه بر این، عدم آمادگی کامل سیستم بانکی و اقتصادی کشور نیز ریسک بزرگی برای موفقیت این سیاست به شمار میرود.
*برندگان و بازندگان بورسی در سناریوی ارز تکنرخی
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد که تکنرخی شدن ارز در مجموع به نفع بلندمدت بنگاههای اقتصادی و بازار سرمایه است. صنایع صادراتمحور مانند پتروشیمی، فولاد و شرکتهای معدنی، اصلیترین برندگان این سیاست هستند. دلیل این امر آن است که درآمد فروش صادراتی آنها بر اساس نرخ واقعی ارز شناسایی میشود و منافع سهامداران به جیب رانتخواران نمیرود. در مقابل، صنایع وارداتمحور مانند دارویی، غذایی و خودروسازی ممکن است در کوتاهمدت با چالش مواجه شوند. افزایش قیمت مواد اولیه و رشد بهای تمامشده محصولات، از جمله این چالشهاست. اما در بلندمدت، تخصیص ارز برای آنها سریعتر انجام شده و بهرهوری تولیدشان بهبود مییابد.
*شروط کلیدی برای موفقیت طرح
مهرداد حقگو موفقیت سیاست تکنرخی شدن ارز را به یک بسته جامع سیاستی گره زد. او معتقد است این طرح نیازمند تعریف روشن سیاستها، برنامه مشخص برای مدیریت نرخ ارز و اقدامات جبرانی برای بخشهای حساس است. تضمین شفافیت و ثبات در تصمیمگیریها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. به گفته وی، اگر اصلاحات یارانهای و حمایتهای اجتماعی هدفمند همزمان با این سیاست پیش نرود، طرح به شکست خواهد انجامید. در نهایت، ایجاد قابلیت پیشبینی برای بنگاههای اقتصادی کلید موفقیت این اصلاح بزرگ اقتصادی خواهد بود.
***
تحلیل مهرداد حقگو به روشنی نشان میدهد که سیاست تکنرخی شدن ارز یک جراحی ضروری برای اقتصاد ایران است. این اقدام با وجود ریسک شوک تورمی کوتاهمدت، میتواند به حذف ریشهای فساد و رانتجویی کمک شایانی کند. منتفع شدن مستقیم صنایع صادراتی، به معنای تقویت موتور محرک اقتصاد و بازار سرمایه است. افزایش شفافیت و بهبود فضای کسبوکار، سرمایهگذاریهای آتی را تشویق خواهد کرد. موفقیت این طرح نیازمند یک عزم ملی و اجرای یک بسته سیاستی کامل است که همزمان با آزادسازی نرخ ارز، از اقشار آسیبپذیر جامعه نیز حمایت کند.