رویکرد دوگانه پتروشیمی: توسعه و تعهد زیست‌محیطی
معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرد که این صنعت دو اولویت همزمان را دنبال می‌کند. گسترش ظرفیت‌های تولید پلیمر و مقابله با بحران جهانی آلودگی پلاستیک به عنوان چالش‌های اصلی مطرح هستند. ایران رویکردی متوازن میان توسعه صنعتی و پایبندی به تعهدات زیست‌محیطی را در پیش گرفته است. حسن عباس‌زاده در همایش «بحران آلودگی پلاستیک؛ چالش‌ها و فرصت‌های نوین» این نشست را نشان‌دهنده تعهد ایران به حل چالش‌های بزرگ زیست‌محیطی جهان دانست. او تاکید کرد که باید اقدامات عملی و موثری برای این چالش‌ها آغاز شود.
هدف‌گذاری افزایش ظرفیت و تمرکز بر پلیمرها
ظرفیت فعلی کل صنعت پتروشیمی کشور حدود 100 میلیون تن برآورد می‌شود. طبق اهداف برنامه هفتم توسعه، این رقم باید به 131 میلیون تن افزایش یابد. با این حال، تنها حدود 10 درصد از این ظرفیت به تولید پلیمر اختصاص دارد. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تأکید کرد که ارزش واقعی صنعت در همین بخش نهفته است. تکمیل زنجیره ارزش و حرکت به سمت تولید پلیمرهای پیشرفته یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای صنعت محسوب می‌شود.
ارزش افزوده بالا؛ مزیت اقتصادی پلیمرهای پیشرفته
تفاوت ارزش محصولات پایه و پلیمرها به‌روشنی اهمیت تکمیل زنجیره ارزش را نشان می‌دهد. در حالی که متانول در بازار جهانی با قیمت حدود 300 دلار به ازای هر تن معامله می‌شود، ارزش پلیمرهای عمومی به نزدیک 1000 دلار می‌رسد. این رقم برای پلیمرهای پیشرفته و تخصصی تا 2000 دلار نیز افزایش می‌یابد. این اختلاف قیمت، محرک اصلی صنعت برای سرمایه‌گذاری و حرکت از تولید محصولات پایه به سمت پلیمرهای با ارزش افزوده بالا است.
مسئولیت جهانی در بحران آلودگی پلاستیک
عباس‌زاده با اشاره به بحران جهانی آلودگی پلاستیک، آن را محصول تولید انبوه در کشورهای توسعه‌یافته دانست. با این حال، او تأکید کرد که اکنون همه کشورها در برابر این بحران مسئولیت دارند. به گفته وی، مسئولیت ایران و کشورهای مشابه باید متناسب با سهم آن‌ها در ایجاد این بحران و همچنین توانمندی‌های فناورانه‌شان سنجیده شود. این رویکرد نیازمند در نظر گرفتن عدالت و توانایی‌های هر کشور در معاهدات بین‌المللی است.
تأثیر تحریم‌ها و لزوم عدالت در معاهدات جهانی
تحریم‌ها به عنوان یک مانع جدی، دسترسی ایران به فناوری‌های نوین و همکاری‌های علمی را محدود کرده‌اند. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به موضوعات محیط زیستی مانند گازهای گلخانه‌ای و آلودگی پلاستیک، خواستار عدالت در معاهدات جهانی شد. او اظهار کرد معاهده جهانی مقابله با آلودگی پلاستیک باید بر پایه عدالت، انتقال فناوری و طراحی سازوکارهای مالی عادلانه بنا شود. این ساختار به کشورهایی مانند ایران اجازه می‌دهد تا به تعهدات زیست‌محیطی خود عمل کنند.
راهکارهای مقابله: آموزش عمومی و تفکیک پسماند
معاون وزیر نفت بر اهمیت سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و ارتقای آگاهی عمومی تأکید کرد. او آگاهی‌بخشی به مردم و آموزش روش‌های صحیح تفکیک پسماند را نقطه آغاز مقابله با آلودگی پلاستیک دانست. فراهم‌سازی بسترهای شهری و صنعتی برای جمع‌آوری و بازیافت مؤثر پسماندهای پلیمری ضروری است. انواع مختلف پلاستیک قابلیت ترکیب با یکدیگر را ندارند و تفکیک صحیح آن‌ها از آلودگی و هدررفت منابع جلوگیری می‌کند.
اقتصاد چرخشی؛ راهبرد کلیدی برای آینده صنعت
حرکت به سمت اقتصاد چرخشی به عنوان یک راهبرد کلیدی مورد تأکید قرار گرفت. این رویکرد بر مصرف بهینه، بازیافت و استفاده مجدد از منابع تمرکز دارد. اگرچه تولید پلیمر به دلیل کاربردهای ضروری در حوزه‌های بهداشتی و رفاهی قابل حذف کامل نیست، اما مصرف صحیح و کاهش هدررفت باید در اولویت قرار گیرد. همچنین پژوهش‌های پیشرفته برای تولید پلیمرهای منطبق با استانداردهای زیست‌محیطی باید توسعه یابد تا بخش خصوصی در بازارهای آینده با محدودیت مواجه نشود.
***
اظهارات مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، نقشه راه دووجهی این صنعت استراتژیک را ترسیم می‌کند. از یک سو، با هدف‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید به 131 میلیون تن و تمرکز بر پلیمرهای پیشرفته، به دنبال حداکثرسازی ارزش افزوده و سودآوری اقتصادی است. این استراتژی، ایران را از یک فروشنده مواد خام به یک تولیدکننده محصولات نهایی با ارزش بالا تبدیل می‌کند. از سوی دیگر، تاکید بر مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی و اقتصاد چرخشی نشان‌دهنده درک عمیق از الزامات بازارهای جهانی و پایداری بلندمدت است. موفقیت این رویکرد متوازن، نیازمند رفع موانع تحریم، جذب فناوری‌های نوین و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای بازیافت است که جایگاه ایران را در صنعت جهانی پتروشیمی تثبیت خواهد کرد.