ابلاغ بخشنامه جدید بانک مرکزی برای شفافیت مالی
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با هدف ساماندهی و استانداردسازی فرآیندهای اعتباری، بخشنامه‌ای مهم را به شبکه بانکی کشور ابلاغ کرد. این بخشنامه، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری غیربانکی را ملزم می‌کند تا ضوابط و کنترل‌های داخلی خود را در زمینه صدور «تأییدیه‌های اعتباری توان مالی» تقویت کنند. هدف اصلی این دستورالعمل، ایجاد یک رویه واحد و شفاف برای ارزیابی توان مالی مناقصه‌گران است.
پاسخ به ایرادات مشاهده‌شده در فرآیندها
این الزام در واکنش به بررسی‌ها و گزارش‌های دریافتی صادر شده که از وجود ایرادات متعدد در این فرآیند حکایت داشت. مواردی همچون صدور تأییدیه توسط شعب خارج از حدود اختیارات، نبود یک استاندارد مشخص و صدور گواهی بدون ارزیابی دقیق شاخص‌های مالی و اعتباری مناقصه‌گر، از جمله ضعف‌های شناسایی‌شده بودند. همچنین، عدم وجود سازوکار مشخص برای اصالت‌سنجی اسناد و نامشخص بودن مدت اعتبار این تأییدیه‌ها از دیگر مشکلات موجود بود.
الزام به رعایت دقیق حدود اختیارات شعب
طبق این بخشنامه، مؤسسات اعتباری باید بر رعایت دقیق حدود اختیارات شعب خود در صدور تأییدیه‌ها نظارت کنند. تأییدیه‌هایی که مبالغ آن‌ها فراتر از سقف اختیارات یک شعبه است، باید به تأیید مقامات عالی‌رتبه و مرتبط در ستاد همان مؤسسه اعتباری برسد. این بند به دنبال جلوگیری از صدور گواهی‌های اعتباری بدون پشتوانه مدیریتی و نظارتی کافی است.
تأکید بر اعتبارسنجی دقیق و مبتنی بر اسناد
بانک مرکزی تأکید کرده است که صدور تأییدیه اعتباری باید مبتنی بر اعتبارسنجی دقیق متقاضی صورت گیرد. این ارزیابی باید با بررسی مستندات معتبر، به‌ویژه صورت‌های مالی حسابرسی‌شده، انجام شود. میزان اعتبار مالی اعلام‌شده در تأییدیه باید کاملاً با نتایج ارزیابی‌های انجام‌شده و سقف اعتباری مصوب برای آن مشتری همخوانی داشته باشد تا از ایجاد تعهدات بدون پشتوانه برای بانک جلوگیری شود.
ضرورت اصالت‌سنجی اسناد و پیشگیری از جعل
با توجه به اهمیت حقوقی و مالی این اسناد، بانک‌ها موظف شده‌اند تدابیری جدی برای افزایش قابلیت اتکا و کاهش امکان سوءاستفاده یا جعل اتخاذ کنند. راهکارهایی مانند ثبت مکانیزه، صدور تأییدیه با شناسه قابل رهگیری، استفاده از مهر و امضای مقام ذی‌صلاح، و الصاق هولوگرام به عنوان روش‌هایی برای تقویت اصالت این اسناد پیشنهاد شده است.
تعیین بازه زمانی مشخص برای اعتبار تأییدیه‌ها
بخشنامه جدید به ماهیت پویا و متغیر وضعیت مالی مشتریان توجه ویژه‌ای دارد. بر این اساس، مؤسسات اعتباری باید در تأییدیه‌های صادره، مدت زمان اعتبار آن را به وضوح قید کنند. این اقدام از استفاده مکرر از یک تأییدیه در شرایطی که اعتبار مالی مشتری کاهش یافته یا نیازمند تجدید ارزیابی است، جلوگیری می‌کند و اطمینان می‌دهد که گواهی‌ها همواره با واقعیت‌های مالی روز مشتری هماهنگ هستند.
***
الزام بانک مرکزی برای استانداردسازی صدور تأییدیه‌های اعتباری، یک گام اصلاحی و ضروری در جهت افزایش شفافیت و کاهش ریسک در اکوسیستم اقتصادی کشور، به‌ویژه در حوزه مناقصات دولتی و خصوصی است. این اقدام با منضبط کردن فرآیندها، اعتباربخشی را از یک رویه شکلی و مبتنی بر روابط، به فرآیندی دقیق و مبتنی بر داده‌های مالی تبدیل می‌کند. این استانداردسازی نه تنها به مناقصه‌گزاران در انتخاب پیمانکاران توانمند کمک می‌کند، بلکه با جلوگیری از صدور تعهدات بی‌رویه، سلامت و ثبات شبکه بانکی را نیز تقویت می‌نماید. در نهایت، این شفافیت به بهبود محیط کسب‌وکار و افزایش اعتماد متقابل میان فعالان اقتصادی منجر خواهد شد.