چراغ سبز کمیته فقهی به ابزار مالی نوین
مجید پویانمهر، دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، از موافقت این کمیته با انتشار اولین اوراق منفعت از نوع «مقید و غیرمقید» خبر داد. این مصوبه که برای شرکت قطب پتروشیمی لاوان صادر شده است، یک مسیر جدید برای تأمین مالی شرکت‌هایی که مالک منافع هستند، ایجاد می‌کند. این اقدام به توسعه عمق بازار سرمایه ایران کمک کرده و زمینه مشارکت مستقیم‌تر دارندگان اوراق در فعالیت‌های اقتصادی موضوع انتشار را فراهم می‌سازد.
جزئیات ساختار اوراق منفعت پتروشیمی لاوان
بر اساس این مصوبه، اوراق منفعت قطب پتروشیمی لاوان به دو بخش مجزا تقسیم شده است. بخش اول که 90 درصد از کل حجم اوراق را شامل می‌شود، از نوع «مقید» است. برای این بخش، سود علی‌الحساب سالانه 23 درصد تعیین شده که در دوره‌های زمانی سه‌ماهه به سرمایه‌گذاران پرداخت خواهد شد. این اوراق دارای سررسید 3 ساله هستند.
تعهدات بانی در بخش مقید اوراق
در بخش مقید این اوراق، شرکت پتروشیمی لاوان به عنوان بانی، متعهد شده است که در صورت تحقق منافع کمتر از سود علی‌الحساب و ارزش اسمی، کسری آن را از منابع داخلی خود جبران کند. همچنین، اگر منافع تحقق‌یافته در پایان دوره از 110 درصد مجموع سود علی‌الحساب و ارزش اسمی بیشتر شود، این مازاد به عنوان حق‌الوکاله به بانی تعلق خواهد گرفت.
نوآوری در بخش غیرمقید اوراق
بخش «غیرمقید» که 10 درصد از حجم کل اوراق را تشکیل می‌دهد، نوآوری اصلی این ابزار مالی به شمار می‌رود. اگرچه نرخ سود علی‌الحساب در این بخش نیز 23 درصد سالانه است، اما یک تفاوت کلیدی وجود دارد. در بخش غیرمقید، بانی (پتروشیمی لاوان) هیچ تعهدی برای پرداخت مبلغ اسمی اوراق در سررسید ندارد و تسویه نهایی به طور کامل بر اساس منافع واقعیِ تحقق‌یافته انجام می‌شود.
مشارکت سرمایه‌گذار در ریسک و بازده واقعی
طراحی بخش غیرمقید این اوراق برای اولین بار در بازار سرمایه ایران صورت گرفته است. این ساختار به دارنده ورقه اجازه می‌دهد تا به شکل عمیق‌تری در کسب‌وکار موضوع انتشار اوراق درگیر شود. بر این اساس، سرمایه‌گذار بسته به شرایط بازار و عملکرد پروژه، ممکن است سودی بیشتر از بازدهی متعارف اوراق تأمین مالی کسب کند یا در مقابل، عایدی کمتری نسبت به سایر اوراق مشابه داشته باشد.
***
تصویب اولین اوراق منفعت «مقید و غیرمقید» توسط کمیته فقهی سازمان بورس، یک نقطه عطف در تنوع‌بخشی به ابزارهای تأمین مالی اسلامی در ایران است. این ساختار دوگانه، به طور همزمان به دو نیاز متفاوت پاسخ می‌دهد: از یک سو، با بخش مقید، سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز را جذب می‌کند و از سوی دیگر، با بخش غیرمقید، فرصتی برای مشارکت واقعی در سود و زیان یک پروژه اقتصادی برای سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر فراهم می‌آورد. این نوآوری، علاوه بر تعمیق بازار بدهی، گامی مهم در جهت پیوند واقعی‌تر میان بخش مالی و بخش حقیقی اقتصاد محسوب می‌شود. موفقیت این اوراق می‌تواند راه را برای تأمین مالی پروژه‌های بزرگ‌تر با استفاده از مشارکت مستقیم مردم هموار سازد.