رشد 6 درصدی افزایش سرمایه در فرابورس
بر اساس داده‌های عملکرد فرابورس در سال 1403، روند افزایش سرمایه شرکت‌ها با رشدی حدود 6 درصدی ادامه یافته است. علی خوش‌طینت، کارشناس بازار سرمایه، اعلام کرد که این رشد پرشتاب نشان‌دهنده تداوم تأمین مالی شرکت‌ها از بازار سرمایه است. به نظر می‌رسد با کاهش امکان تأمین مالی از بانک‌ها، مؤسسات به طور فزاینده‌ای به بازار سرمایه روی آورده‌اند. فهرست قابل توجهی از افزایش سرمایه‌های بزرگ، با رشدهای صدها تا بیش از هزار درصدی، در این سال به ثبت رسیده است.
تجدید ارزیابی؛ راهکاری حسابداری نه تزریق نقدینگی
خوش‌طینت تأکید کرد که افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، صرفاً یک فرآیند حسابداری محسوب می‌شود. این اقدام هیچ‌گونه نقدینگی جدیدی را به شرکت وارد نمی‌کند و بر ارزش اقتصادی آتی و جریان‌های نقدی آن بی‌تأثیر است. اگرچه این روش می‌تواند با واقعی‌تر کردن ترازنامه، ضعف اصل بهای تمام‌شده تاریخی را جبران کند، اما تأثیر مستقیمی بر سودآوری ندارد. این نوع افزایش سرمایه تنها «ارزش دفتری» حقوق صاحبان سهام را بالا می‌برد و هزینه استهلاک را نیز افزایش خواهد داد.
منابع داخلی، منبع اصلی افزایش سرمایه شرکت‌ها
سهم قابل توجهی از حجم افزایش سرمایه‌های سال 1403 از منابع درون‌زای شرکت‌ها تأمین شده است. سود انباشته، اندوخته و مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها منابع اصلی این رشد بوده‌اند. طبق تخمین‌ها، بیش از نیمی از کل مبلغ افزایش سرمایه‌های سال گذشته از این منابع داخلی تأمین شده است. این در حالی است که نسبت آورده نقدی، که نشان‌دهنده ورود پول جدید به شرکت است، بسیار کمتر بوده است.
تسلط سه چهارمی منابع داخلی بر افزایش سرمایه‌ها
در سال‌های اخیر، یک الگوی غالب در بازار سرمایه شکل گرفته است. حدود سه‌چهارم کل افزایش سرمایه‌ها از طریق روش‌های سود انباشته، تجدید ارزیابی دارایی‌ها و استفاده از اندوخته‌ها انجام می‌شود. این روش‌ها با اعطای سهام جایزه به سهامداران فعلی، جذابیت کوتاه‌مدتی ایجاد می‌کنند، اما مانع ورود نقدینگی تازه می‌شوند. در مقابل، آورده نقدی که بالاترین کیفیت تأمین مالی برای رشد را دارد، سهم بسیار کمتری را به خود اختصاص داده است.
محرک‌های اصلی رشد؛ تورم و معافیت‌های مالیاتی
به گفته این کارشناس بازار سرمایه، رشد چشمگیر افزایش سرمایه‌ها در دو سال گذشته دلایل مشخصی داشته است. تغییرات مقرراتی مانند اعمال معافیت‌های مالیاتی و کوتاه شدن دوره مجاز برای تجدید ارزیابی، شرکت‌ها را تشویق کرده است. اما مهم‌ترین محرک، فشارهای تورمی ناشی از افزایش افسارگسیخته نقدینگی در اقتصاد کشور بوده است. این شرایط، شرکت‌ها را برای ترمیم ساختار مالی و ترازنامه‌های خود تحت فشار قرار داده است.
***
تحلیل افزایش سرمایه‌های سال 1403 نشان‌دهنده یک واقعیت دوگانه در بازار سرمایه ایران است. از یک سو، رشد حجم و تعداد این فرآیند، بلوغ بازار سرمایه به عنوان یک منبع تأمین مالی را به تصویر می‌کشد. اما از سوی دیگر، کیفیت این تأمین مالی جای تأمل دارد. غلبه روش‌های مبتنی بر منابع داخلی مانند تجدید ارزیابی و سود انباشته، نشان می‌دهد که هدف اصلی شرکت‌ها بیشتر ترمیم ترازنامه‌های متورم‌شده و اصلاح ساختار مالی بوده، نه جذب سرمایه برای توسعه و اجرای پروژه‌های جدید. سهم ناچیز آورده نقدی، که موتور واقعی رشد آتی شرکت‌هاست، زنگ خطری برای کیفیت سرمایه‌گذاری‌ها و چشم‌انداز توسعه واقعی صنایع در آینده است. این روند می‌تواند نشان‌دهنده عدم توفیق شرکت‌ها در جذب نقدینگی تازه از بازار باشد.