محمد علی رستگار، عضو هیئت مدیره بانک اقتصادنوین، در سی و پنجمین همایش بانکداری اسلامی یک مدل بهینه برای نظام بانکی ایران پیشنهاد کرد. او معتقد است وجود 30 تا 50 بانک برای کشوری با مقیاس ایران مطلوب است. در این مدل، 5 تا 8 بانک جامع با پوشش ملی، 80 درصد سهم بازار را در اختیار می‌گیرند. بانک‌های باقی‌مانده به صورت منطقه‌ای، تخصصی یا قرض‌الحسنه فعالیت خواهند کرد. این ساختار نیازمند تقویت نظارت بانک مرکزی برای افزایش کارایی و ثبات است.
تعداد مطلوب بانک‌ها برای اقتصاد ایران
عضو هیئت مدیره بانک اقتصادنوین تاکید کرد که صرفاً تعداد زیاد بانک‌ها کارایی ایجاد نمی‌کند. محمد علی رستگار با تحلیل وضعیت فعلی کشورها اظهار داشت که برای اقتصادهایی با مقیاس جمعیت و اقتصاد مشابه ایران، وجود بین 30 تا 50 بانک مطلوب است. این رویکرد به جای تمرکز بر کمیت، بر کیفیت و ساختار بهینه نظام بانکی تاکید دارد.
پیشنهاد تقسیم‌بندی منطقه‌ای بانک‌ها
رستگار در مقاله خود با عنوان «مدل‌های کسب و کار بانکی و طبقه‌بندی بانک‌ها در ایران»، پیشنهاد تقسیم‌بندی بانک‌ها بر اساس منطقه و استان‌های کشور را ارائه داد. او توضیح داد که افزایش سرمایه بانک‌ها تا رسیدن به استانداردهای جهانی و تنوع‌بخشی به مدل‌های کسب‌وکار به سمت بانکداری جامع، پیش‌نیازهای اساسی برای ارتقای کارایی و ثبات در شبکه بانکی هستند.
چالش‌های تمرکز یا پراکندگی بیش از حد
وی پراکندگی بیش از حد بانک‌ها را عاملی برای افزایش هزینه‌های نظارت، ضعف سرمایه و افزایش ریسک نکول متقابل دانست. از سوی دیگر، او خاطرنشان کرد که تمرکز بیش از حد بانک‌ها نیز به کاهش رقابت، ایجاد انحصار و افزایش ریسک سیستمیک منجر می‌شود. این ریسک به ویژه در صورت بروز بحران در یک بانک بزرگ، کل نظام مالی را تهدید می‌کند.
مدل بهینه: ترکیبی از بانک‌های جامع و تخصصی
رستگار یک ساختار ایده‌آل برای بازار ایران ترسیم کرد. او افزود که داشتن 5 تا 8 بانک جامع بزرگ با پوشش ملی که حدود 80 درصد از سهم بازار را در اختیار داشته باشند، مطلوب است. در این مدل، سایر بانک‌ها می‌توانند به صورت محلی، منطقه‌ای، تخصصی یا قرض‌الحسنه فعالیت کنند و نیازهای خرد و منطقه‌ای مشتریان را پوشش دهند.
نقش نظارت در بهینه‌سازی ساختار بانکی
عضو هیئت مدیره بانک اقتصادنوین به نقش حیاتی نهاد ناظر اشاره کرد. او توضیح داد که در بیشتر کشورها، یک نهاد مرکزی مانند بانک مرکزی، چارچوب و مقررات را تعیین می‌کند و نهادهای منطقه‌ای بر اجرای آن نظارت دارند. رستگار تاکید کرد که زیاد بودن تعداد بانک‌های محلی به معنای نبود نظارت نیست؛ بلکه این فرآیند با گزارش‌دهی الکترونیکی و بازرسی‌های دوره‌ای کاملاً قابل کنترل است. به گفته او، نظارت مؤثر شرط لازم برای هرگونه بهینه‌سازی در تعداد بانک‌ها است و بدون آن، تغییر در تعداد بانک‌ها به بهبود کارایی منجر نخواهد شد.
***
تحلیل ارائه‌شده توسط عضو هیئت مدیره بانک اقتصادنوین، یک نقشه راه ساختاری برای افزایش کارایی نظام بانکی ایران ارائه می‌دهد. پیشنهاد تمرکز بر 5 تا 8 بانک جامع و ملی در کنار بانک‌های تخصصی و منطقه‌ای، به دنبال ایجاد تعادل بین رقابت و ثبات است. این مدل می‌تواند با کاهش هزینه‌های نظارتی و جلوگیری از انحصار، ریسک‌های سیستمیک را مدیریت کند. کلیدی‌ترین پیام این تحلیل، وابستگی مطلق موفقیت این ساختار به تقویت ابزارهای نظارتی بانک مرکزی است. بدون یک نهاد ناظر قدرتمند، هرگونه تغییر در معماری نظام بانکی، اهداف مورد نظر برای افزایش بهره‌وری و ثبات اقتصادی را محقق نخواهد کرد.