بورس انرژی ایران در نیمه نخست سال 1404 با ثبت ارزش معاملاتی بیش از 1413 هزار میلیارد ریال، رشدی 22 درصدی را تجربه کرد. محمد نظیفی، مدیرعامل این بورس، از تمرکز بر توسعه بازارهای نفت، گاز، برق، انرژی‌های تجدیدپذیر و ابزارهای تأمین مالی در نیمه دوم سال خبر داد. از مهم‌ترین دستاوردهای این دوره، آغاز عرضه گازوئیل در رینگ داخلی، رشد 224 درصدی مازاد رقابت ریالی و افزایش 116 درصدی رقابت در رینگ صادراتی بوده است. این عملکرد نشان‌دهنده نقش کلیدی بورس انرژی در شفاف‌سازی و حل چالش‌های اقتصاد انرژی کشور است.
رشد چشمگیر 22 درصدی ارزش معاملات بورس انرژی
محمد نظیفی، مدیرعامل بورس انرژی ایران، اعلام کرد ارزش کل معاملات این بورس در شش ماهه ابتدایی سال 1404 به بیش از 1413 هزار میلیارد ریال رسیده است. این رقم نشان‌دهنده رشد 22 درصدی نسبت به دوره مشابه سال گذشته است. در این میان، بازارهای هیدروکربوری و برق بیشترین سهم را در مبادلات به خود اختصاص داده‌اند و عملکرد موفق بورس انرژی را در تعمیق بازار و تنوع‌بخشی به معاملات به نمایش گذاشته‌اند.
شروع عرضه گازوئیل؛ گامی برای رفع چالش‌های توزیع
یکی از مهم‌ترین تحولات نیمه نخست سال 1404، آغاز عرضه فرآورده نفت‌گاز (گازوئیل) در رینگ داخلی بورس انرژی بود. این اقدام که برای اولین بار در تاریخ 22 مرداد ماه صورت گرفت، راهکاری برای عبور از چالش‌های قیمت‌گذاری دستوری و سازوکارهای سنتی توزیع سوخت محسوب می‌شود. حجم عرضه این محصول استراتژیک از حدود 1 میلیون لیتر در عرضه اولیه به بیش از 10 میلیون لیتر در عرضه‌های بعدی افزایش یافت که نشان از موفقیت این سازوکار جدید دارد.
جهش 224 درصدی در مازاد رقابت ریالی
آمارها نشان می‌دهد مازاد رقابت ریالی در معاملات بورس انرژی طی نیمه اول سال به بیش از 35 هزار میلیارد ریال رسیده است. این شاخص که بیانگر شفافیت و کشف قیمت واقعی است، افزایشی چشمگیر معادل 224 درصد نسبت به سال گذشته داشته است. در این بخش، فرآورده گاز مایع با ثبت بیش از 20 هزار میلیارد ریال رقابت، رتبه نخست را به خود اختصاص داد.
افزایش 116 درصدی رقابت در رینگ صادراتی
در حوزه بین‌المللی نیز بورس انرژی عملکردی موفق داشت و میزان رقابت در رینگ صادراتی به حدود 48 میلیون دلار رسید. این رقم حاکی از رشد 116 درصدی نسبت به دوره مشابه در سال گذشته است. گاز مایع عرضه شده توسط شرکت ملی گاز ایران با ثبت رقابت دلاری حدود 12 میلیون دلار، جایگاه اول را در این بخش کسب کرد که نشان از جذابیت بازارهای صادراتی بورس انرژی دارد.
برنامه‌های توسعه‌ای برای نیمه دوم سال 1404
مدیرعامل بورس انرژی اولویت‌های نیمه دوم سال را تشریح کرد. تمرکز اصلی بر توسعه بازارهای نفت، گاز، برق و انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد بود. همچنین توسعه ابزارهای مالی مانند اوراق سلف و صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای تأمین مالی بخش انرژی از دیگر برنامه‌های کلیدی است. بهینه‌سازی دستورالعمل‌ها، اصلاح کارمزدها و بهبود زیرساخت‌های فناوری نیز در دستور کار قرار دارد.
ثبت عملکرد 40.9 همتی در بازار برق
در نیمه نخست سال، مجموع ارزش بازار برق بورس انرژی ایران با مبادله حدود 55 میلیارد کیلووات‌ساعت برق، به نزدیک 40.9 همت (هزار میلیارد تومان) رسید. تابلوی برق آزاد با ارزش 27.9 همت بیشترین سهم را در ارزش معاملات و تابلوی برق عادی با 47 میلیارد کیلووات‌ساعت، بیشترین حجم معاملات را ثبت کردند. این آمار بیانگر نقش محوری بورس در معاملات این کالای استراتژیک است.
کاهش حجم عرضه در برخی محصولات کلیدی
علیرغم رشد کلی ارزش معاملات، حجم عرضه فیزیکی در رینگ داخلی و بین‌الملل به ترتیب با کاهش 20 و 32 درصدی مواجه شد. این کاهش عمدتاً به دلیل افت عرضه برخی شرکت‌های بزرگ مانند پالایشگاه‌های آبادان، شازند و بندرعباس در محصول گاز مایع و کاهش عرضه نفتای ستاره خلیج فارس بود. تغییرات عملیاتی، شرایط دشوار عرضه (GTC)، ناترازی سوخت و محدودیت‌های صادراتی از دلایل اصلی این کاهش‌ها عنوان شده است.
***
عملکرد بورس انرژی در نیمه نخست سال 1404 تصویری از یک نهاد مالی مؤثر و در حال رشد را به نمایش می‌گذارد. رشد 22 درصدی ارزش معاملات و جهش‌های چشمگیر در شاخص‌های رقابتی، نشان‌دهنده افزایش اعتماد فعالان اقتصادی به این بازار برای کشف قیمت شفاف و تأمین کالا است. موفقیت در عرضه اولیه گازوئیل، پتانسیل بورس انرژی برای حل چالش‌های ساختاری اقتصاد انرژی کشور را ثابت می‌کند. تمرکز بر توسعه ابزارهای تأمین مالی و بازارهای تجدیدپذیر، این نهاد را به عنوان یک بازوی استراتژیک برای جذب سرمایه و هدایت آن به سمت پروژه‌های زیرساختی انرژی مطرح می‌سازد و نقش آن را از یک بازار معاملاتی صرف به یک بازیگر کلیدی در سیاست‌گذاری انرژی ارتقا می‌دهد.