هادی جوهری، مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری ترنج، بر نقش حیاتی صندوق‌های درآمد ثابت در توسعه بازار سرمایه و کاهش وابستگی به شبکه بانکی تأکید کرد. او با اشاره به اینکه تنها 6 تا 7 درصد از سپرده‌های بدون ریسک در بازار سرمایه ایران است، صندوق‌های درآمد ثابت را ابزاری کلیدی برای جلوگیری از خروج پول و تزریق منابع جدید به بازار سهام دانست. به گفته جوهری، این صندوق‌ها با تخصیص تا 15 درصد از دارایی‌های خود به سهام، به بازار کمک می‌کنند و توسعه آنها می‌تواند با ایجاد رقابت سالم، به تعدیل نرخ بهره و افزایش عمق بازار منجر شود.
وابستگی اقتصاد ایران به بانک‌ها؛ فرصت‌های بازار سرمایه
در بسیاری از اقتصادهای پیشرفته جهان، بازار سرمایه نقش محوری در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی ایفا می‌کند و سهم آن به مراتب بیشتر از شبکه بانکی است. هادی جوهری، مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری ترنج، با بیان این موضوع توضیح داد که این رویکرد به تنوع‌بخشی منابع مالی کمک شایانی می‌کند. همچنین این مدل تامین مالی، ریسک‌های سیستماتیک بانکی را کاهش می‌دهد و کارایی تخصیص منابع در اقتصاد را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.
سهم اندک بازار سرمایه از نقدینگی بدون ریسک
مدیرعامل مشاور سرمایه‌گذاری ترنج اعلام کرد که در ساختار اقتصادی ایران، سهم سپرده‌های بدون ریسک در بازار سرمایه بسیار ناچیز است. این سهم با احتساب و تعدیل وجوه صندوق‌های درآمد ثابت در بانک‌ها، حدود 6 تا 7 درصد برآورد می‌شود. این آمار نشان‌دهنده وابستگی شدید اقتصاد کشور به سیستم بانکی است. این موضوع همچنین بیانگر عدم بهره‌برداری کامل از پتانسیل‌های عظیم بازار سرمایه برای تامین مالی شرکت‌ها و پروژه‌ها است.
تأثیر نرخ بهره و نقش بازار بدهی
هادی جوهری در ادامه به تأثیر نرخ بهره بر بازار سهام پرداخت و گفت که نرخ بهره بالا به طور قطع بر بازار سهام تأثیر منفی می‌گذارد. با این حال، او تأکید کرد که کاهش نرخ بهره عمدتاً وابسته به سیاست‌های شبکه بانکی است و بازار سرمایه به تنهایی نمی‌تواند این نقش را ایفا کند. توسعه بازار بدهی از طریق ابزارهایی مانند صندوق‌های درآمد ثابت می‌تواند با ایجاد یک رقابت سالم، نرخ‌ها را تعدیل کرده و فشار موجود بر سیستم بانکی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
صندوق درآمد ثابت؛ رقیب بانک نه بازار سهام
او افزود که یکی از ابزارهای کلیدی برای توسعه فرآیند تأمین مالی در بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت است. این صندوق‌ها نه تنها رقیب بازار سهام نیستند، بلکه با جذب نقدینگی، از خروج پول از کل بازار سرمایه جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، این صندوق‌ها با تخصیص بخشی از دارایی‌های خود تا سقف 15 درصد به سهام، به طور مستقیم به تقویت و پایداری بازار سهام کمک می‌کنند. با وجود محدودیت‌های قانونی و عملیاتی، این صندوق‌ها در جذب منابع از خارج بازار سرمایه موفق عمل کرده‌اند و تا 10 درصد از این منابع را به بازار سهام تزریق کرده‌اند.
تفاوت ماهیت ریسک صندوق درآمد ثابت و سپرده بانکی
جوهری با اشاره به تفاوت‌های بنیادین صندوق درآمد ثابت و سپرده بانکی گفت، سپرده بانکی یک تعهد قطعی از سوی بانک به مشتری است. از آنجایی که بانک با این منابع وام می‌دهد و با ریسک نکول یا عدم بازپرداخت مواجه است، موظف به رعایت نسبت کفایت سرمایه است. سپرده‌های بانکی معمولاً تحت پوشش بیمه سپرده نیز قرار دارند تا بخشی از پول سپرده‌گذاران محفوظ بماند.
در مقابل، صندوق‌های درآمد ثابت به عنوان یک واسطه‌گر مالی عمل می‌کنند. این صندوق‌ها پول سرمایه‌گذاران را در اوراق کم‌ریسک مانند اوراق خزانه دولتی یا سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند و امکان خلق اعتبار یا ارائه تعهد تضمینی را ندارند. بنابراین، ریسک‌های آنها با بانک متفاوت است و نوسانات ارزش دارایی‌هایشان مستقیماً در خالص ارزش دارایی‌ها (NAV) و بازدهی صندوق منعکس می‌شود.
نقش کلیدی کیفیت مدیریت در صندوق‌ها
مدیرعامل ترنج توضیح داد که مهم‌ترین ریسک در صندوق‌های درآمد ثابت، کیفیت مدیریت دارایی‌ها است. با افزایش اندازه یک صندوق، اهمیت کیفیت مدیریت دوچندان می‌شود. او تأکید کرد که ابزارهایی مانند رتبه‌بندی صندوق‌ها، تعیین نصاب‌های دقیق سرمایه‌گذاری در بانک‌ها و بازارگردانی فعال، حتی مهم‌تر از الزاماتی مانند کفایت سرمایه هستند. این ابزارهای نظارتی به توسعه پایدار و افزایش شفافیت صندوق‌های درآمد ثابت کمک شایانی می‌کنند.
***
توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت یک استراتژی دو سر برد برای اقتصاد ایران محسوب می‌شود. از یک سو، با ایجاد یک رقیب قدرتمند برای سپرده‌های بانکی، به تعدیل نرخ بهره و کاهش هزینه تأمین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند. از سوی دیگر، این صندوق‌ها با جذب نقدینگی سرگردان و هدایت بخشی از آن به بازار سهام، به افزایش عمق و ثبات این بازار یاری می‌رسانند. برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز، این صندوق‌ها جایگزینی شفاف و حرفه‌ای برای سپرده بانکی هستند. تمرکز سیاست‌گذار بر رفع موانع و تقویت سازوکارهای نظارتی مانند رتبه‌بندی، می‌تواند به شکوفایی این ابزار مالی و در نهایت، به رشد پایدار اقتصادی منجر شود.