آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش جدید خود اعلام کرد که منطقه جنوب شرق آسیا با رشد 7 درصدی تقاضای برق در سال 2024، با جهش بزرگی در مصرف انرژی مواجه است. این گزارش تاکید می‌کند که بهره‌برداری از ظرفیت عظیم 20 تراواتی انرژی خورشیدی و بادی، راهکار اصلی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های وارداتی، تقویت امنیت انرژی و دستیابی به اهداف کربن صفر است. آژانس برای حمایت از این گذار، اولین دفتر منطقه‌ای خود را در سنگاپور افتتاح کرده است.
رشد 2 برابری تقاضای برق نسبت به میانگین جهانی
تقاضای برق در منطقه جنوب شرق آسیا با سرعتی چشمگیر در حال افزایش است و در سال 2024 رشدی بیش از 7 درصد را تجربه کرد. این نرخ تقریباً 2 برابر میانگین جهانی است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این روند تا سال 2050 ادامه یافته و تقاضای برق مجدداً 2 برابر خواهد شد. دلایل اصلی این رشد شتابان، شهرنشینی سریع، توسعه صنعتی و بهبود استانداردهای زندگی در کشورهای عضو اتحادیه آسه‌آن است.
وابستگی به واردات؛ پاشنه آشیل امنیت انرژی
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی هشدار می‌دهد که بسیاری از کشورهای جنوب شرق آسیا به شدت به سوخت‌های فسیلی وارداتی متکی هستند. این وابستگی، همان‌طور که در بحران جهانی انرژی اخیر مشاهده شد، منطقه را در برابر نوسانات شدید قیمت سوخت و اختلالات زنجیره تأمین آسیب‌پذیر می‌کند. تأمین تقاضای فزاینده برق به شیوه‌ای ایمن و اقتصادی، نیازمند اقدامات هماهنگ و فوری از سوی سیاست‌گذاران و نهادهای نظارتی منطقه است.
پتانسیل 20 تراواتی انرژی‌های تجدیدپذیر
جنوب شرق آسیا از موقعیتی استثنایی برای بهره‌برداری از منابع انرژی پاک برخوردار است. این منطقه دارای پتانسیل تخمینی و بهره‌برداری‌نشده‌ای معادل 20 تراوات انرژی خورشیدی و بادی است. این رقم شگفت‌انگیز، حدود 55 برابر کل ظرفیت تولید برق فعلی در سراسر منطقه است. فعال‌سازی حتی بخشی کوچک از این ظرفیت می‌تواند تقاضای آینده را به طور کامل پوشش دهد و امنیت انرژی را به شکل قابل توجهی تقویت کند.
انرژی خورشیدی و بادی؛ راهکاری مقرون‌به‌صرفه
در حال حاضر، انرژی‌های خورشیدی و بادی به عنوان رقابتی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین گزینه‌ها برای تولید برق جدید در سراسر جنوب شرق آسیا شناخته می‌شوند. بهره‌برداری گسترده از این منابع پاک، واردات سوخت‌های فسیلی را کاهش می‌دهد. همچنین آسیب‌پذیری کشورها در برابر بازارهای پرنوسان جهانی را کم می‌کند و به آنها در مسیر تحقق اهداف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای یاری می‌رساند.
تعهد منطقه‌ای به سوی کربن صفر
ابتکارات منطقه‌ای برای گذار به انرژی پاک شتاب گرفته‌اند. در «چشم‌انداز 2045 آسه‌آن» و همچنین تمدید آتی «برنامه اقدام آسه‌آن برای همکاری در زمینه انرژی»، توسعه انرژی پاک به یک اولویت اصلی تبدیل شده است. علاوه بر این، 8 کشور از 10 عضو اتحادیه آسه‌آن اهداف مشخصی را برای رسیدن به کربن صفر خالص (Net-Zero) اعلام کرده‌اند. ابزارهای سیاستی مانند برگزاری مزایده‌های رقابتی و تسهیل قراردادهای خرید مستقیم برق نیز برای تسریع این فرآیند در حال گسترش هستند.
چالش‌های کوتاه‌مدت و راهکارهای عملی
گزارش تأکید می‌کند که چالش‌های کوتاه‌مدت ناشی از افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر متغیر، کاملاً قابل مدیریت هستند. به جز ویتنام، سایر کشورهای آسه‌آن در مراحل اولیه یکپارچه‌سازی این منابع قرار دارند و تأثیرات بر سیستم برق هنوز محدود است. اقداماتی مانند آزادسازی انعطاف‌پذیری در نیروگاه‌های موجود، بهبود سیستم‌های پیش‌بینی، نوسازی شبکه و گسترش پاسخگویی بار از طریق سیستم‌های تهویه هوشمند و شارژ خودروهای برقی، راهکارهای کم‌هزینه و مؤثری هستند که می‌توانند بدون نیاز به اصلاحات اساسی اجرا شوند.
افتتاح اولین دفتر منطقه‌ای آژانس بین‌المللی انرژی
آژانس بین‌المللی انرژی با درک نقش کلیدی جنوب شرق آسیا در روندهای جهانی انرژی، اخیراً «مرکز همکاری منطقه‌ای» خود را در سنگاپور افتتاح کرد. این مرکز که اولین دفتر آژانس در خارج از مقر اصلی آن در پاریس است، برای حمایت از منطقه در مقابله با چالش‌های یکپارچه‌سازی انرژی‌های تجدیدپذیر و نوسازی شبکه تأسیس شده است. این گزارش در تاریخ 15 اکتبر 2025 در نشست عمومی «مجمع تجاری انرژی آسه‌آن» در کوالالامپور ارائه خواهد شد.
***
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی تصویری روشن از یک دو راهی استراتژیک برای جنوب شرق آسیا ترسیم می‌کند. این منطقه یا می‌تواند مسیر پرریسک وابستگی به سوخت‌های فسیلی وارداتی را ادامه دهد، یا با یک چرخش هوشمندانه به سمت منابع عظیم و دست‌نخورده خورشیدی و بادی، آینده انرژی خود را تضمین کند. داده‌های گزارش نشان می‌دهد که گذار به انرژی پاک نه یک انتخاب لوکس، بلکه یک ضرورت اقتصادی برای دستیابی به ثبات، امنیت و رشد پایدار است. افتتاح دفتر منطقه‌ای آژانس در سنگاپور نیز نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک این گذار برای بازارهای جهانی انرژی است. موفقیت آسه‌آن در این مسیر می‌تواند الگویی برای سایر اقتصادهای نوظهور در سراسر جهان باشد.
