در دومین پنل تخصصی پاویون هوش مصنوعی به ابتکار فولاد کاوه جنوب کیش، یک سیستم تحلیل بازار و بهینه‌سازی تولید مبتنی بر مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) معرفی شد. دکتر محمدعلی اخایی از دانشگاه تهران، طرح “رادار هوشمند بازار” را تشریح کرد که با تحلیل لحظه‌ای داده‌های داخلی و خارجی، از نوسانات قیمت ارز و انرژی تا اخبار ژئوپولیتیک، هشدارهای تحلیلی برای واحدهای تولید، فروش و تدارکات صادر می‌کند. هدف این سیستم، جایگزینی تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر تجربه فردی با یک رویکرد کاملاً داده‌محور است تا تولید فولاد بر اساس پیش‌بینی دقیق نوسانات بازار بهینه شود.
مسیر گذار فولاد به سمت تصمیم‌گیری داده‌محور
دومین ارائه تخصصی پاویون هوش مصنوعی فولاد، با کارگاه «تحلیل بازار و بهینه‌سازی تولید با کمک مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs)» به ابتکار شرکت فولاد کاوه جنوب کیش برگزار گردید. در این نشست تخصصی، دکتر محمدعلی اخایی، پژوهشگر پسادکترا از دانشگاه سیدنی و سرپرست آزمایشگاه رایانش دانشگاه تهران، چارچوب گذار صنعت فولاد ایران به سمت تصمیم‌گیری هوشمند را تبیین کرد. او تأکید کرد که اکنون زمان آن رسیده که صنعت فولاد با استفاده از هوش مصنوعی، مدل تولید و فروش خود را به یک ساختار بازارمحور و داده‌محور تبدیل کند.
رادار هوشمند بازار؛ جایگزین تجربه شخصی
دکتر اخایی سیستم پیشنهادی خود را یک “رادار هوشمند” توصیف کرد که به طور مداوم بازار فولاد را رصد می‌کند. این رادار با تحلیل داده‌های گوناگون، هشدارهای تحلیلی دقیقی را برای واحدهای کلیدی سازمان مانند تدارکات، فروش و تولید صادر می‌نماید. هدف اصلی این است که تصمیم‌سازی‌های استراتژیک در این واحدها دیگر بر پایه تجربه شخصی مدیران نباشد، بلکه بر اساس داده‌های واقعی و تحلیل‌های لحظه‌ای صورت پذیرد و ریسک تصمیم‌گیری کاهش یابد.
عبور از برنامه‌ریزی سنتی به مدیریت هوشمند
این پژوهشگر با تشریح وضعیت فعلی، بیان کرد که برنامه‌ریزی تولید در کارخانه‌های فولاد عمدتاً بر پایه تجربه، خریدهای دوره‌ای و تصمیمات دیرهنگام و واکنشی است. این سازوکار به دانش انباشته در ذهن مدیران محدود وابسته است که با خروج آن‌ها از سیستم، بهره‌وری نیز دچار افت می‌شود. در مقابل، مدل بازارمحور پیشنهادی، با ایجاد داشبوردهای لحظه‌ای، امکان تحلیل آنی روند قیمت‌ها، نوسانات برق، هزینه‌های حمل‌ونقل و وضعیت صادرات را فراهم می‌آورد. این سیستم با تحلیل روندهای پیش از وقوع نوسان، به مدیران قدرت تصمیم‌گیری درست در زمان درست را می‌دهد.
مدل‌های زبانی بزرگ؛ مغز تحلیلی صنعت فولاد
اخایی توضیح داد که مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) توانایی مطالعه و درک حجم عظیمی از متون را دارند. این فناوری به ماشین اجازه می‌دهد تا هر نوع محتوایی، از مجلات تخصصی و کانال‌های تلگرامی گرفته تا توییت‌ها و گزارش‌های تحلیلی را بخواند. در نتیجه، سیستم قادر است پیوندهای پنهان میان اخبار ژئوپولیتیک، تحولات بازار انرژی و قیمت قراضه را کشف کند. با استفاده از فناوری OCR، حتی داده‌های غیرمتنی مانند قراردادها و بارنامه‌ها نیز به متن قابل تحلیل تبدیل می‌شوند تا تأثیر هر عامل بر قیمت نهایی فولاد مشخص گردد.
نقشه همبستگی قیمت‌ها برای پیش‌بینی بازار
بخش فنی این طرح شامل ساخت یک “رادار بازار” و “نقشه همبستگی قیمت‌ها” است. رادار بازار مجموعه‌ای از ورودی‌های داخلی و خارجی مانند قیمت انرژی، ارز، مواد اولیه، هزینه حمل و شاخص‌های جهانی (نظیر آرگوس و آیسیس) را دریافت می‌کند. این داده‌ها پس از پاک‌سازی، وارد مدل شده و همبستگی‌ها را محاسبه می‌کنند. برای مثال، سیستم تشخیص می‌دهد که رشد قیمت قراضه، دو هفته بعد باعث افزایش قیمت بیلت خواهد شد. این هشدار به مدیر تولید کمک می‌کند تا اولویت تولید محصولات خود را تغییر دهد و بخش فروش نیز سقف و کف منطقی قیمت را برای معاملات خود بشناسد.
***
ارائه این طرح نشان‌دهنده یک جهش مفهومی در مدیریت صنعت سنگین ایران، به ویژه در بخش فولاد است. حرکت از تولید مبتنی بر ظرفیت به سمت تولید مبتنی بر تقاضای پیش‌بینی‌شده، می‌تواند حاشیه سود شرکت‌ها را به طور چشمگیری افزایش دهد. این “رادار هوشمند” با تحلیل خواب سرمایه در انبار و پیش‌بینی نوسانات بازار، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا تولید خود را به سمت سودآورترین محصولات هدایت کنند. این رویکرد داده‌محور نه تنها ریسک‌های مالی را کاهش می‌دهد، بلکه با بهینه‌سازی زنجیره تأمین و تولید، بهره‌وری کلان صنعت فولاد را ارتقا داده و آن را در برابر شوک‌های اقتصادی مقاوم‌تر می‌سازد.