محمدرضا شاه‌نظری، معاون نظارت بر بازار بورس تهران، از اجرای مرحله جدید «معاملات پایانی» (TAL) با هدف اصلی صیانت از حقوق سهامداران خبر داد. این طرح به فعالان بازار امکان می‌دهد تا به مدت 15 دقیقه اضافی، سفارشات خود را صرفاً با قیمت پایانیِ تثبیت‌شده روز معامله کنند. شاه‌نظری تأکید کرد که تمهیدات نظارتی کاملی برای رصد معاملات و جلوگیری از هرگونه تخلف اندیشیده شده است. این اقدام استراتژیک، نقدشوندگی بازار را افزایش داده و ریسک نوسانات لحظه‌ای قیمت را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌دهد.
معاملات پایانی (TAL) چیست و چه مزایایی دارد؟
مرحله معامله در قیمت پایانی که با نام اختصاری TAL شناخته می‌شود، یک فرصت راهبردی و مفید برای فعالان بازار سرمایه ایران است. این سازوکار که در بورس‌های معتبر جهانی نیز تجربه شده، یک مزیت کلیدی دارد. معامله‌گران می‌توانند پس از اتمام جلسه معاملات عادی و مشخص شدن قیمت پایانی، در یک بازه زمانی معین سفارش‌های خود را ثبت و اجرا کنند. تفاوت اصلی این است که در این مرحله، تمام معاملات فقط با قیمت پایانی رسمی آن روز انجام می‌شود. این ویژگی مزایای متعددی از جمله کاهش ریسک ناشی از نوسانات لحظه‌ای قیمت را به همراه دارد. همچنین با افزودن 15 دقیقه به زمان کلی، نقدشوندگی بازار را افزایش می‌دهد و به سرمایه‌گذاران خرد و نهادی امکان معامله در یک قیمت شفاف و مشخص را می‌دهد.
تمهیدات نظارتی برای تضمین شفافیت و انصاف
معاون نظارت بر بازار بورس تهران بر وجود تمهیدات نظارتی دقیق برای مرحله جدید تأکید کرد. با توجه به ماهیت خاص معاملات پایانی، تمامی سفارشات و معاملات بازار عادی به دقت رصد می‌شوند. این اقدام با هدف جلوگیری از تخلفاتی صورت می‌گیرد که ممکن است به جهت‌دهی مصنوعی به قیمت پایانی منجر شود. علاوه بر این، در خود مرحله معاملات پایانی نیز بررسی‌های نظارتی به شکل کامل و مستمر ادامه دارد. در صورت مشاهده هرگونه تخلف یا اقدام مشکوک، اقدامات لازم برای حفاظت از حقوق و منافع تمام سهامداران به سرعت انجام خواهد شد.
ساختار فنی و تفاوت با معاملات عادی
از نظر فنی، مرحله معاملات پایانی در ادامه مستقیم مرحله حراج پیوسته روزانه قرار دارد. این مرحله فاقد دوره پیش‌گشایش است، به این معنی که سفارش‌های وارد شده به سامانه در هر لحظه امکان تطبیق و انجام معامله را دارند. این ویژگی ساختاری به خودی خود به کاهش ناهنجاری‌های احتمالی کمک می‌کند. برای مثال، امکان ورود سفارش‌های بدون پشتوانه مالی یا تلاش برای جهت‌دهی به قیمت در این ساختار به حداقل می‌رسد و به روان‌تر شدن فرآیند معاملات کمک می‌کند.
تکلیف نمادهای متوقف در مرحله معاملات پایانی
قوانین شفافی برای وضعیت نمادها در مرحله TAL در نظر گرفته شده است. اگر یک نماد معاملاتی در بازار عادی به دلایل نظارتی، عملیاتی یا به دلیل انتشار اطلاعیه در سامانه کدال متوقف شود، آن نماد در مرحله پایانی نیز متوقف خواهد بود. به همین ترتیب، اگر تمام معاملات یک نماد در بازار عادی با عدم تأیید ناظر مواجه شود، مرحله پایانی برای آن نماد اجرا نخواهد شد. سرمایه‌گذاران باید توجه داشته باشند که مبنای معاملات این مرحله، قیمت پایانی نماد در ساعت 12:30 است و تغییرات احتمالی بعدی قیمت پایانی، تأثیری بر معاملات انجام شده در فاز TAL نخواهد داشت.
***
اجرای مرحله معاملات پایانی (TAL) یک گام راهبردی برای افزایش بلوغ و کارایی بورس تهران محسوب می‌شود. این طرح با الگوبرداری از بورس‌های توسعه‌یافته، به طور همزمان دو نیاز اساسی بازار یعنی افزایش نقدشوندگی و کاهش ریسک نوسانات را هدف قرار داده است. فراهم کردن امکانی برای معامله در یک قیمت تثبیت‌شده، به ویژه برای سرمایه‌گذاران خرد و نهادی، اعتماد به بازار را تقویت می‌کند. تأکید ویژه بر سازوکارهای نظارتی دقیق نشان می‌دهد که هدف اصلی، ایجاد یک محیط معاملاتی شفاف، امن و منصفانه است. این اقدام می‌تواند به جذب سرمایه‌های محتاط‌تر کمک کرده و در نهایت عمق بازار سرمایه ایران را افزایش دهد.