سید جواد جهرمی، مدیرعامل بورس کالای ایران، در همایش سالانه بازار سرمایه بر لزوم پذیرش «ریزساختارهای بازار» به عنوان یک فرهنگ عمومی و دوری از قیمت‌گذاری دستوری تأکید کرد. وی با استناد به آمار موفق بازار طلا، اعلام کرد که بزرگترین صندوق طلای کشور در ۶۴۸ روز فعالیت، تنها ۴ روز صف خریدوفروش داشته و نوسان آن در ۶۱۸ روز بین مثبت و منفی ۵ درصد کنترل شده است. جهرمی همچنین هشدار داد که اگر عرضه خودرو در بورس کالا در سال ۱۴۰۱ ادامه می‌یافت، تمام زیان انباشته ایران‌خودرو تا پایان همان سال صفر می‌شد.
الزامات حیاتی برای بازطراحی ریزساختارها
مدیرعامل بورس کالای ایران در پنل تخصصی مربوط به الزامات بازطراحی بازار، هدف غایی تمرکز بر ریزساختارها را حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و شکل‌دهی به یک بازار کارا توصیف کرد. سید جواد جهرمی با تشریح پیش‌نیازهای یک بازار شفاف و منصفانه، تصریح کرد که فعالان و سیاست‌گذاران باید این واقعیت را بپذیرند که هرگونه تغییر فنی در مکانیزم‌های بازار (چه فیزیکی و چه اوراق)، ماهیتی دوگانه دارد و ممکن است منافع گروهی را کاهش و گروه دیگر را افزایش دهد.
تناقض قیمت‌گذاری دستوری با اصول بازار
جهرمی در ادامه سخنان خود به چالش‌های فرهنگی موجود در پذیرش مکانیزم‌های بازار اشاره کرد و خواستار حمایت قاطع نهادهای ناظر از تصمیمات فنی بورس‌ها شد. وی با ذکر مثالی از بازار فیزیکی استدلال کرد که نمی‌توان همزمان مخالف قیمت‌گذاری دستوری بود و در عین حال به قیمت‌های واقعی کشف شده روی تابلوی معاملات اعتراض کرد. به گفته وی، اگر ساختار مبتنی بر دامنه نوسان یا سقف قیمت پذیرفته شده است، پذیرش خروجی قیمتی آن نیز باید به یک «فرهنگ» غالب در بازار تبدیل شود.
مصونیت ریزساختارها از فشارهای سیاسی
مدیرعامل بورس کالا بر استقلال فنی بازار تأکید ورزید و بیان کرد که هیچ‌یک از ریزساختارهای معاملاتی نباید تحت تأثیر فشارهای سیاسی یا دستورات خارج از بازار تغییر ماهیت دهند. وی با بیان اینکه نباید یک بازار قربانی بازار دیگری شود، خاطرنشان کرد که ثبات رویه و عدم دخالت‌های غیرفنی، شرط اصلی اعتمادآفرینی در میان سرمایه‌گذاران است و تصمیم‌گیران باید از مداخلات سلیقه‌ای پرهیز کنند.
مدیریت ریسک هوشمند به جای حذف ریسک
جهرمی با تفکیک مفهوم «حمایت از سرمایه‌گذار» از «حذف ریسک»، توضیح داد که هر ابزار مالی دارای سطح مشخصی از ریسک ذاتی است و سرمایه‌گذار با آگاهی آن را انتخاب می‌کند. وی افزود که وظیفه بورس‌ها حذف ریسک ابزارهایی مانند قراردادهای آتی یا صندوق‌های طلا نیست، بلکه وظیفه اصلی ایجاد زیرساخت معاملاتی شفاف و توزیع متقارن و عادلانه اطلاعات برای همه بازیگران بازار است تا تصمیم‌گیری‌ها در فضایی برابر انجام شود.
مداخلات مقطعی و اصلاح‌گر؛ تجربه بازار زعفران
این مقام مسئول در تشریح ویژگی‌های یک بازار کارا، به لزوم واکنش‌های سریع، هوشمند و موقت به نوسانات اشاره کرد. جهرمی تجربه اخیر بازار زعفران را به عنوان یک الگوی موفق مثال زد که در آن با افزایش وجه تضمین و محدودیت در موقعیت‌های خرید، هیجانات کنترل شد و پس از گذشت حدود ۲ هفته و بازگشت آرامش، بلافاصله محدودیت‌ها برداشته شد. این رویکرد نشان می‌دهد که مداخله باید هدفمند و گذرا باشد، نه دائمی و ساختارشکنه.
بازار طلا؛ ویترین موفق پیاده‌سازی ریزساختارها
مدیرعامل بورس کالا بازار طلا را نمونه‌ای عینی از موفقیت اجرای دقیق ریزساختارها بدون محدودیت‌های دستوری دانست. وی با ارائه آماری دقیق اظهار کرد که بزرگترین صندوق طلای بازار سرمایه طی ۶۴۸ روز فعالیت، با وجود نوسانات شدید متغیرهای کلان، تنها ۲ روز صف خرید و ۲ روز صف فروش را تجربه کرده است. همچنین، دامنه نوسان این صندوق در ۶۱۸ روز کاری بین بازه مثبت و منفی ۵ درصد حفظ شده که نشان‌دهنده ناکارآمدی محدودیت‌های حداکثری و موفقیت مدیریت هوشمند است.
رشد ارگانیک عرضه شمش با تکیه بر اعتماد
جهرمی اعتماد عمومی را سرمایه اصلی بازار دانست و رشد تعداد عرضه‌کنندگان شمش طلا از ۲ مجموعه به حدود ۴۰ عرضه‌کننده را سندی بر این ادعا دانست. وی تأکید کرد که این افزایش چشمگیر بدون هیچ‌گونه دستور دولتی یا اجبار بخش خصوصی رخ داده است و تنها دلیل آن، مشاهده فضای منصفانه، شفاف و قابل اعتماد در بورس کالا بوده که فعالان اقتصادی را بر اساس منافع خودشان جذب کرده است.
فرصت‌سوزی تاریخی در صنعت خودرو
در بخش پایانی، مدیرعامل بورس کالا به یکی از فرصت‌های از دست رفته اقتصاد ایران اشاره کرد و تحلیلی تکان‌دهنده ارائه داد. جهرمی تصریح کرد که اگر روند عرضه خودرو در بورس کالا که در سال ۱۴۰۱ آغاز شده بود متوقف نمی‌شد، تمامی زیان انباشته شرکت ایران‌خودرو تا پایان همان سال پوشش داده می‌شد و از بین می‌رفت. این نکته بیانگر هزینه سنگین تصمیمات غیرکارشناسی و توقف ابزارهای شفاف در اقتصاد ملی است.
***
سخنان مدیرعامل بورس کالا حاوی یک پیام روشن برای سیاست‌گذاران اقتصادی است: «مکانیسم بازار کار می‌کند، اگر اجازه دهید.» آمار خیره‌کننده ثبات در بازار طلا (با وجود جهش‌های ارزی و انس جهانی) اثبات می‌کند که نوسان‌گیری با «محدودیت» انجام نمی‌شود، بلکه با «عمق‌بخشی» و «شفافیت» محقق می‌گردد. اشاره حسرت‌بار به موضوع خودرو نیز نشان می‌دهد که اصرار بر قیمت‌گذاری دستوری و خروج کالاها از بورس، نه تنها تورم را کنترل نکرده، بلکه منجر به انباشت زیان‌های هزاران میلیاردی برای صنایع مادر و سهامداران شده است. راه نجات، تبدیل پذیرش قواعد بازار به یک «باور عمومی» است.