نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اقدامی راهبردی، با تاسیس «صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی» زیر نظر سازمان ملی هوش مصنوعی موافقت کردند. این صندوق با سرمایه اولیه ۱۰۰ هزار میلیارد ریال طی ۳ سال تجهیز خواهد شد و منابع پایداری از جمله ۱۰ درصد درآمدهای اپراتوری وزارت ارتباطات و ۲۵ درصد بودجه صندوق نوآوری را جذب می‌کند. هدف اصلی، حمایت مالی از زیرساخت‌های پردازشی و توسعه‌دهندگان بخش خصوصی است.
معماری مالی جدید برای توسعه فناوری‌های هوشمند
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در نشست علنی روز چهارشنبه، ۵ آذرماه، گام نهایی را برای تثبیت جایگاه هوش مصنوعی در اقتصاد کشور برداشتند. وکلای ملت با تصویب ماده ۱۳ طرح ملی هوش مصنوعی، سازوکار دقیق تأمین مالی و توسعه زیرساخت‌های این فناوری راهبردی را مشخص کردند. محور اصلی این مصوبه، تشکیل نهادی تخصصی تحت عنوان «صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی» است که به عنوان بازوی مالی «سازمان ملی هوش مصنوعی» فعالیت خواهد کرد. طبق برنامه مصوب، سرمایه اولیه این صندوق مبلغ قابل توجه ۱۰۰ هزار میلیارد ریال در نظر گرفته شده است که دولت موظف است آن را طی بازه زمانی ۳ ساله در بودجه‌های سنواتی کشور لحاظ و تأمین کند.
ترکیب منابع ورودی و ضرب‌الاجل تدوین اساسنامه
قانون‌گذار برای اطمینان از پایداری منابع این صندوق، تنها به بودجه دولتی اکتفا نکرده است. طبق بند «الف» این مصوبه، صندوق نوآوری و شکوفایی مکلف شده است تا با تصویب هیأت امنای خود، سالانه حداقل ۲۵ درصد از کل منابع در اختیارش را به سمت این صندوق جدید هدایت کند. همچنین، قانون‌گذار مسیر را برای جذب سرمایه‌های بخش غیردولتی باز گذاشته است؛ به طوری که اشخاص حقیقی، حقوقی و مجموعه‌های عمومی نیز می‌توانند در این صندوق سرمایه‌گذاری کنند. سازمان ملی هوش مصنوعی موظف است حداکثر ظرف مدت ۳ ماه پس از ابلاغ قانون، اساسنامه شامل ارکان، وظایف و اختیارات صندوق را تدوین و برای تصویب نهایی به هیأت وزیران ارائه دهد.
سهم‌خواهی هوش مصنوعی از درآمدهای اپراتوری
یکی از مهم‌ترین بخش‌های این مصوبه در بند «ت» گنجانده شده است که جریان درآمدی پایداری را برای توسعه زیرساخت‌ها تضمین می‌کند. بر این اساس، دولت مکلف است سالانه حداقل ۱۰ درصد از اعتبارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را که از محل «حق‌الامتیاز و حق‌السهم دولت از درآمد اپراتورهای مخابراتی» حاصل می‌شود، به صندوق ملی توسعه هوش مصنوعی واریز کند. این منابع باید به طور مشخص صرف توسعه زیرساخت‌های سنگین پردازشی، پرداخت یارانه خدمات پردازشی ابری به شرکت‌ها و حمایت مستقیم از شکل‌گیری استارتاپ‌های نوپا در این حوزه شود.
مشوق‌های ویژه برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی
مجلس در بند «پ» این قانون، فرش قرمزی برای بخش خصوصی پهن کرده است. سرمایه‌گذاران غیردولتی که در حوزه‌های زیرساختی نظیر تأمین توان پردازشی (GPU Farm)، توسعه الگوریتم‌های پیشرفته، جمع‌آوری و مدیریت داده‌گان (Dataset) و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های مرجع فعالیت کنند، مشمول چتر حمایتی قانون می‌شوند. این سرمایه‌گذاری‌ها از مزایای مندرج در بند «ت» ماده ۱۱ «قانون جهش تولید دانش‌بنیان» برخوردار خواهند بود که شامل معافیت‌های مالیاتی و اعتبار مالیاتی ویژه است. علاوه بر این، تمام دستگاه‌های اجرایی کشور ملزم شدند بودجه‌های لازم برای تکالیف مرتبط با هوش مصنوعی خود را به صورت شفاف در بودجه سالانه خود پیش‌بینی کنند و دولت نیز ردیف بودجه مستقلی برای سازمان ملی هوش مصنوعی در نظر بگیرد.
***
تاسیس این صندوق با سرمایه ۱۰ هزار میلیارد تومانی (۱۰۰ هزار میلیارد ریال)، نشان‌دهنده تغییر پارادایم دولت از «سیاست‌گذاری صرف» به «مشارکت مالی فعال» در حوزه های‌تک است. اتصال منابع صندوق به درآمدهای پایدار اپراتورها و صندوق نوآوری، ریسک کسری بودجه را برای این نهاد کاهش می‌دهد. این اقدام با ایجاد تقاضای تضمین‌شده برای زیرساخت‌های پردازشی و داده‌ای، می‌تواند به عنوان محرک اصلی برای ورود هلدینگ‌های بزرگ سرمایه‌گذاری به صنعت هوش مصنوعی عمل کند و در میان‌مدت، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی (GDP) را به طور معناداری افزایش دهد.