در هفته گذشته، تالار نقرهای شاهد رویدادهای کلیدی و تحولات ساختاری مهمی بود که نویدبخش فصل جدیدی در بازارهای مالی و کالایی کشور است. از تحویل اولین خودرو از طریق سازوکار نوین گواهی سپرده کالایی که امکان خرید خرد و تدریجی خودرو را فراهم کرده، تا راهاندازی ابزارهای پوشش ریسک جدید در صنعت مس، همگی نشان از عزم جدی بورس کالا برای تعمیق بازار و حمایت از تولید و مصرفکننده دارد. این گزارش به بررسی محورهای اصلی این تحولات میپردازد.
لزوم حمایت همهجانبه از بورسهای کالایی برای شکست انحصار
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در همایش سالانه بازار سرمایه، بر نقش حیاتی بورسهای کالایی در اقتصاد ملی تأکید کرد. وی با اشاره به عملکرد موفق بورس کالا و انرژی در ماههای اخیر، تصریح کرد که این بازارها با قدرت در برابر انحصار ایستادگی کرده و رقابت را توسعه دادهاند.
صیدی ضمن اشاره به توسعه ابزارهای نوین همچون اوراق کالایی و صرفهجویی انرژی، خاطرنشان کرد که تداوم این مسیر موفقیتآمیز نیازمند حمایتهای بیشتر نهادی و قانونی است. وی همچنین از تکمیل مراحل توسعه اوراق سلف ارزی با همکاری وزارت اقتصاد خبر داد که میتواند گامی موثر در مدیریت نوسانات ارزی برای بنگاههای اقتصادی باشد.
فرهنگسازی برای پذیرش تغییرات در ریزساختارهای بازار
مدیرعامل بورس کالای ایران، سید جواد جهرمی، در اظهاراتی راهبردی در همایش بازار سرمایه، بر اهمیت «پذیرش فرهنگ تغییر» در ریزساختارهای بازار تأکید کرد. وی هدف نهایی از بازطراحی ریزساختارها را حمایت از حقوق سرمایهگذاران و ایجاد بازاری کارا و شفاف دانست.
جهرمی با بیان اینکه هر تغییری در بازار فیزیکی یا اوراق ممکن است بر منافع گروههای مختلف تأثیر متفاوتی بگذارد، هشدار داد که نباید اجازه داد تغییرات ریزساختاری تحت تأثیر فشارهای سیاسی یا دستوری قرار گیرند. وی تأکید کرد که استقلال بازار و پرهیز از قربانی کردن یک بازار به نفع دیگری، شرط اصلی توسعه پایدار است.
نقطه عطف در بازار خودرو: تحویل نخستین خودرو با گواهی سپرده
یکی از مهمترین رویدادهای هفته، عملیاتی شدن تحویل فیزیکی خودرو از طریق گواهی سپرده کالایی بود. جواد فلاح، مدیر خزانهداری بورس کالا، اعلام کرد که در تاریخ ۴ آذرماه، نخستین خودروی مدل T۹ به خریدارانی که از طریق جمعآوری گواهی سپرده اقدام کرده بودند، تحویل داده شد.
این سازوکار که به عنوان یکی از نوآورانهترین ابزارهای مالی در صنعت خودرو شناخته میشود، امکان «خرید متری» یا تدریجی خودرو را فراهم کرده است. در این روش، ارزش هر خودرو به ۱۰ هزار گواهی سپرده تقسیم شده و افراد میتوانند متناسب با بودجه خود، به مرور زمان گواهی خریداری کنند و پس از تکمیل ۱۰ هزار واحد، خودرو را تحویل بگیرند.
تلاقی نوآوری مالی و صنعت: مسیری شفاف برای مالکیت خودرو
هومن قاسمی، مدیر فروش سازمانی کرمانموتور، در مراسم تحویل این خودرو، از ایجاد مسیری کاملاً جدید و شفاف برای سرمایهگذاری و مالکیت خودرو خبر داد. به گفته وی، این روش به مشتریان امکان میدهد تا گواهی سپرده خودرو را مانند سهام معامله کنند، ارزش دارایی خود را مدیریت نمایند و از یک رویه استاندارد و قابل رصد بهرهمند شوند.
رحمان آراسته، مدیر بازار مشتقه بورس کالا نیز این رویداد را آغازی بر همافزایی بازار خودرو و سرمایه دانست و تأکید کرد که این ابزار، علاوه بر تسهیل خرید برای مصرفکننده نهایی، گزینههای سرمایهگذاری در صنعت خودرو را برای عموم مردم متنوع و شفاف کرده است. علی جبلعاملی، قائممقام گروه مالی کارآمد نیز از قابلیت تعمیم این الگو به سایر خودروها و کالاها سخن گفت و تحویل زودتر از موعد خودروی KMC T9 را نشانهای از کارآمدی این سیستم دانست.
راهاندازی معاملات آتی گواهی سپرده کاتد مس: ابزاری برای مدیریت ریسک
در تحولی دیگر، بورس کالا از راهاندازی معاملات قرارداد آتی گواهی سپرده کاتد مس خبر داد. این ابزار که از ۵ آذرماه با سررسید اسفند سال جاری فعال شده، امکانی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت و تنوعبخشی به سبد دارایی فعالان صنعت مس فراهم میکند.
طبق اعلام مدیریت بازار مشتقه، این قراردادها با اهرم معاملاتی ۱۰ و در سررسیدهای ۳، ۶ و ۹ ماهه عرضه میشوند. اندازه هر قرارداد ۱۰ کیلوگرم (معادل ۱۰ گواهی سپرده یک کیلوگرمی) است و امکان تحویل فیزیکی در سررسید وجود دارد. همچنین قرارداد آتی با سررسید تیرماه ۱۴۰۵ نیز از ۱۰ آذرماه قابل معامله خواهد بود که فرآیند کشف قیمت آن از طریق حراج تکقیمتی و سپس حراج پیوسته انجام میشود.
***
رویدادهای اخیر در بورس کالا نشاندهنده گذار این بازار از یک پلتفرم صرفاً معاملاتی به یک نهاد تنظیمگر هوشمند و مولد ابزار است. موفقیت در عملیاتیسازی «گواهی سپرده خودرو» و امکانپذیر کردن خرید خرد داراییهای سرمایهای، پتانسیل عظیمی برای جذب نقدینگی سرگردان و هدایت آن به سمت تولید دارد. همچنین، توسعه ابزارهای مشتقه روی کالاهای استراتژیک مانند مس، عمق بازار را افزایش داده و پیشبینیپذیری اقتصاد را برای تولیدکنندگان ارتقا میدهد، که در نهایت به ثبات بیشتر متغیرهای کلان اقتصادی کمک خواهد کرد.