سازمان امور مالیاتی کشور از وقوع یک تغییر معنادار در رفتار مالیاتی مؤدیان خبر داده است. آمارهای جدید نشان میدهد که نسبت مالیات ابرازی مودیان حقیقی در یک بازه چهار ساله بیش از دو برابر شده است. رئیسکل سازمان امور مالیاتی این دستاورد را نتیجه مستقیم شفافسازی و اصلاحات ساختاری میداند. افزایش تمکین مالیاتی داوطلبانه، سیگنالی مثبت از تغییر رویکرد جامعه نسبت به نظام مالیاتی است.
رشد خیرهکننده ابراز مالیات توسط اشخاص حقیقی
دادههای ارائه شده توسط رئیسکل سازمان امور مالیاتی حکایت از یک جهش آماری قابل توجه دارد. سید محمد هادی سبحانیان اعلام کرده است که نسبت مالیات ابرازی به قطعی در میان مودیان حقیقی، از ۳۵ درصد در سال ۱۳۹۹ به رقم ۷۹ درصد در سال ۱۴۰۳ صعود کرده است. این تغییر ۴۴ واحد درصدی در عرض چهار سال، رکوردی کمنظیر در تاریخ مالیاتی کشور محسوب میشود. این آمار نشان میدهد که بخش بزرگی از اصناف و مشاغل، اکنون با ارقام واقعیتری اظهارنامههای خود را تکمیل میکنند. کاهش فاصله بین مالیات تشخیصی سازمان و مالیات ابرازی مردم، نشانه روشنی از کاهش فرار مالیاتی و افزایش شفافیت در این بخش است.
تغییر تدریجی رفتار مالیاتی در اشخاص حقوقی
تحولات مثبت تنها محدود به مودیان حقیقی نبوده و در بخش حقوقی نیز شاهد رشد هستیم. طبق گزارش منتشر شده، نسبت ابراز مالیات در میان شرکتها و اشخاص حقوقی از ۲۵ درصد در سال ۱۳۹۹ به ۳۸ درصد در سال ۱۴۰۳ رسیده است. اگرچه سرعت رشد در این بخش نسبت به مودیان حقیقی کندتر بوده، اما روند صعودی ۱۳ درصدی همچنان امیدوارکننده است. مودیان حقوقی به دلیل ساختار پیچیدهتر حسابداری و قوانین، معمولاً با چالشهای متفاوتی روبرو هستند. با این حال، حرکت صعودی این شاخص بیانگر پذیرش تدریجی انضباط مالیاتی در بنگاههای اقتصادی است.
گذار از اجبار قانونی به اعتماد متقابل
تحلیل رئیسکل سازمان امور مالیاتی بر جنبههای اجتماعی این آمارها تأکید دارد. او معتقد است این اعداد صرفاً یک بیلان اقتصادی نیستند، بلکه نمادی از بازسازی اعتماد عمومی به شمار میروند. افزایش تمایل به ابراز واقعی درآمد، نشاندهنده گذار از دوران «اجبار» به دوران «اعتماد» در روابط مودی و حاکمیت است. وقتی مودیان احساس کنند فرآیندها عادلانه و شفاف است، مقاومت در برابر پرداخت مالیات کاهش مییابد. این تغییر رفتار، مالیاتدهی را از یک وظیفه سخت قانونی به یک مشارکت مدنی آگاهانه تبدیل میکند.
نقش اصلاحات ساختاری در ارتقای سرمایه اجتماعی
ریشه اصلی این تحول آماری را باید در اصلاحات زیربنایی سازمان امور مالیاتی جستجو کرد. هوشمندسازی فرآیندها، حذف سلیقههای شخصی ممیزان و تکیه بر دادههای متقن، فضای ابهام را کاهش داده است. هر واحد درصد رشد در ابراز مالیات، در واقع ترجمان عددی تقویت سرمایه اجتماعی است. موفقیت در جلب مشارکت داوطلبانه مودیان، مشروعیت نهاد مالیاتی را تقویت میکند. این روند نشان میدهد که اصلاحات فنی و سیستمی، خروجیهای ملموس اجتماعی و فرهنگی در پی داشته است.
***
جهش نسبت مالیات ابرازی به ۷۹ درصد در بخش حقیقی، یک دستاورد استراتژیک برای نظام اقتصادی کشور است. این آمار ثابت میکند که زبان شفافیت و عدالت، کارآمدترین ابزار برای وصول درآمدهای مالیاتی است. کاهش شکاف بین اظهار مودی و تشخیص سازمان، هزینههای وصول مالیات را کاهش و سرعت تحقق درآمدها را افزایش میدهد. تداوم این مسیر نیازمند حفظ ثبات در قوانین و ادامه روند هوشمندسازی است تا اعتماد ایجاد شده، خدشهدار نشود. این تحول، مالیات را از یک ابزار صرفاً درآمدی به شاخصی برای سنجش بلوغ اقتصادی جامعه ارتقا داده است.