معاون اول رئیسجمهور با اعلام اینکه آینده اقتصاد ایران دیجیتال است، فناوری اطلاعات را امنترین و پرسودترین حوزه برای سرمایهگذاری در کشور معرفی کرد. محمدرضا عارف ضمن اشاره به رتبه 70 ایران در شاخص نوآوری و عقبماندگی در هوش مصنوعی، از ورود بخش خصوصی به لایههای امنیتی و سایبری برای تحقق رشد 8 درصدی برنامه هفتم حمایت قاطع کرد. وی تأکید کرد دولت چهاردهم آماده است تا با اصلاح قوانین و تضمین امنیت سرمایه، ایران را به هاب منطقهای خدمات دیجیتال تبدیل کند.
الزام سرمایهگذاری سنگین برای تحقق رشد 8 درصدی
محمدرضا عارف در همایش ملی فرصتهای سرمایهگذاری، سه واژه کلیدی «سرمایهگذاری»، «ارتباطات» و «فناوری اطلاعات» را ارکان اصلی راهبرد دولت چهاردهم و برنامه هفتم پیشرفت دانست. برنامه هفتم پیشرفت به عنوان سند اصلاحات اقتصادی کشور، هدفگذاری کمی رشد اقتصادی 8 درصدی را تعیین کرده است که دستیابی به این رقم نیازمند تزریق سرمایههای فوقالعاده سنگین و مدیریت شده است. تولید در دنیای امروز دیگر محدود به ساخت سختافزار و کارخانههای سنتی نیست، بلکه نیازمند یک جهش علمی همزمان در بخشهای سختافزاری و نرمافزاری، بهویژه در فناوریهای نوظهور است تا بتواند ارزش افزوده واقعی خلق کند. کشورهای منطقه که دارای پیوندهای تمدنی، فرهنگی و تجاری با ایران هستند، بازارهای هدف مناسبی برای تولیدات مبتنی بر خودکفایی و فناوری ایران محسوب میشوند.
گشودن درهای امنیتی و سایبری به روی بخش خصوصی
یکی از مهمترین محورهای سخنان معاون اول رئیسجمهور، تغییر رویکرد حاکمیت نسبت به حضور بخش خصوصی در حوزههای حساس بود. در گذشته به دلیل فقدان سیاستهای اجرایی اصل 44، کشور نتوانست همگام با سایر ملتها از ظرفیت خصوصیسازی بهره ببرد، اما اکنون با ابلاغ سند چشمانداز 20 ساله، مسیر هموار شده است. نکته قابل توجه این است که امروز هیچ بخش حاکمیتی و حتی حوزههای امنیت و پدافند وجود ندارد که ورود بخش خصوصی به آن ممنوع باشد. اولویت تأمین امنیت سایبری کشور اکنون با شرکتهای بخش خصوصی است و دولت پذیرفته است که هماهنگی بین حاکمیت و این بخش، علیرغم زمانبر بودن تغییر ذهنیتها، یک ضرورت اجتنابناپذیر برای توسعه است.
تحلیل آماری جایگاه نوآوری و چالشهای زیرساختی
بررسی شاخصهای بینالمللی نشان میدهد که ایران در شاخص کلی نوآوری در رتبه 70 جهان و در شاخص خروجی نوآوری در رتبه 46 قرار دارد. هرچند ممکن است به دلیل عدم ارائه به موقع اطلاعات توسط دستگاههای ذیربط، این شاخصها کاملاً دقیق نباشند، اما ملاک مهمی برای سنجش فاصله معنادار ما با استانداردهای جهانی هستند. وجود رتبه 46 در خروجی نوآوری نشاندهنده ظرفیت بالای نیروی انسانی و علمی کشور است، اما زیرساختهای دیجیتال فعلی هنوز متناسب با نیازهای روزافزون داخلی و منطقهای توسعه نیافتهاند. کشورهای منطقه علاقه زیادی به همکاری با ایران در حوزه فناوری اطلاعات دارند، اما این همکاری نیازمند ارتقای جدی زیرساختها و استانداردهای فنی است.
عقبماندگی در هوش مصنوعی و تدابیر جبرانی دولت
هوش مصنوعی امروز به عنوان بزرگترین نیروی تحولآفرین و موتور محرک نسل آینده ارتباطات، امنیت سایبری و اینترنت اشیا شناخته میشود. معاون اول رئیسجمهور با صراحت اذعان کرد که کشور در بخش هوش مصنوعی دچار عقبماندگی است و باید این فاصله به سرعت جبران شود. دولت چهاردهم در ماههای ابتدایی فعالیت خود، با استناد به اسناد بالادستی، ستاد توسعه هوش مصنوعی و امنیت سایبری را در بالاترین سطح اجرایی تشکیل داد. هدف از این اقدام، استفاده از الگوی موفق صنایع «هایتک» در هوش مصنوعی و تبدیل ایران به یکی از بازیگران اصلی این عرصه با اتکا به نیروی انسانی نخبه است.
تضمین امنیت سرمایه و اصلاح قوانین بازدارنده
جذب سرمایه نیازمند محیطی امن، شفاف و سودده است و دولت چهاردهم کاهش چالشهای سرمایهگذاری را مهمترین راهبرد خود قرار داده است. محمدرضا عارف تأکید کرد که شرایط برای جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی فراهم شده و دولت آمادگی دارد قوانین را متناسب با نظرات سرمایهگذاران بازطراحی و اصلاح کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات امروز امنترین، پرسودترین و راهبردیترین حوزه برای سرمایهگذاری در ایران است. سرمایهگذاری در این بخش نه تنها منجر به توسعه شبکههای نسل 5 و فیبر نوری میشود، بلکه پیشران تحول در سایر بخشهای کلیدی نظیر انرژی، کشاورزی، سلامت و شهر هوشمند خواهد بود.
چشمانداز تبدیل ایران به هاب دیجیتال منطقه
نوآوری داده و فناوریهای دیجیتال جایگزین منابع زیرزمینی در ساخت آینده اقتصاد شدهاند. ایران در آستانه یک جهش دیجیتال قرار دارد و پتانسیل تبدیل شدن به هاب منطقهای فناوری اطلاعات و ارتباطات را داراست. با توسعه صادرات خدمات دیجیتال، میتوان درآمدهای ارزی را چندین برابر کرد و فرصتهای شغلی باکیفیت برای جوانان ایجاد نمود. تعامل نظاممند صنعت و دانشگاه و استفاده از تجربههای جهانی در زمینه حمایت از شرکتهای دانشبنیان، مشوقهای مالیاتی و صندوقهای خطرپذیر، مسیرهایی است که دولت برای تحقق این چشمانداز دنبال میکند. کشورهای منطقه در راهبرد توسعه هوش مصنوعی همعقیده هستند و این موضوع در اجلاس اخیر شانگهای نیز مورد توجه قرار گرفت که فرصتی بینظیر برای دیپلماسی فناوری ایران است.
***
اظهارات معاون اول رئیسجمهور در این همایش، سیگنال قدرتمندی به فعالان اقتصادی مخابره میکند که دولت قصد دارد انحصار سنتی در حوزههای امنیتی و زیرساختی را بشکند. تأکید بر «سودده بودن» و «امن بودن» سرمایهگذاری در ICT، نشاندهنده تلاش دولت برای هدایت نقدینگی سرگردان به سمت اقتصاد دیجیتال به جای بازارهای غیرمولد است. پذیرش صریح عقبماندگی در هوش مصنوعی و رتبههای جهانی، رویکردی واقعگرایانه است که میتواند مقدمهای برای سیاستگذاریهای اصلاحی صحیح باشد. به نظر میرسد استراتژی دولت، گذار از اقتصاد منبعمحور به اقتصاد دادهمحور با تکیه بر توان بخش خصوصی برای جبران کسری بودجههای عمرانی است.