مهندسان شرکت پالایش نفت تهران با اجرای یک طرح ابتکاری و اصلاح فرآیندهای فنی، موفق به بازگردانی کامل آب خروجی واحد هیدروژن به چرخه تولید شدند. این اقدام مهندسی دقیق، ضمن جلوگیری از هدررفت روزانه ۴۳۲ مترمکعب آب صنعتی، سالانه ۲۲۴ میلیارد ریال صرفهجویی مالی خالص برای این مجموعه به ارمغان آورده است. این پروژه با رفع نقص طراحی اولیه و استانداردسازی شاخصهای شیمیایی آب، الگویی موفق از مدیریت منابع در شرایط کمآبی محسوب میشود.
مدیریت هوشمند منابع آبی با مهندسی معکوس
تیم مهندسی پالایش واحدهای آیزوماکس و هیدروژن شرکت پالایش نفت تهران، یک پروژه فنی پیچیده را با موفقیت به اتمام رساندند. هدف اصلی این پروژه، جلوگیری از اتلاف منابع حیاتی آب و مدیریت بهینه انرژی در سطح پالایشگاه تعریف شد. کارشناسان واحدهای فنی و عملیاتی با بررسیهای دقیق میدانی، طرحی نوآورانه را برای بازیافت آب خروجی از ظرف ۳V-804 در واحد هیدروژن ۳ تدوین کردند. اجرای این طرح باعث شد تا جریان آبی که پیشازاین به عنوان ضایعات محسوب میشد، تماماً به چرخه مصرف بازگردد. فرشاد عظیمی نیا، رئیس مهندسی بخش مذکور، این دستاورد را نتیجه مستقیم دانش فنی بومی و تلاش کارشناسان داخلی شرکت میداند.
شناسایی نقص طراحی در واحد هیدروژن ۳
چالش اصلی در این مسیر، وجود یک نقص ساختاری در طراحی اولیه واحد هیدروژن ۳ بود. کارشناسان پس از راهاندازی اولیه واحد متوجه شدند که ماهیت آب برگشتی از این بخش کاملاً اسیدی است. وجود ترکیبات شیمیایی مزاحم نظیر متانول و آمونیاک که حاصل واکنشهای جانبی فرآیند بودند، کیفیت آب را بهشدت کاهش میداد. این ترکیبات باعث ایجاد مشکل در هدایت الکتریکی (Conductivity) بخار تولیدی میشدند و استفاده مجدد از آن را غیرممکن میساختند. مهندسان در گام نخست تلاش کردند این جریان را به ظرف DA-801 جهت مصرف در واحد هیدروژن ۱ تزریق کنند.
محدودیتهای فنی و تخلیه اجباری پساب
ظرفیت محدود طراحی ظرف هوازدا در ابتدا اجازه دریافت کامل این حجم از آب برگشتی را نمیداد. تیم عملیاتی به دلیل این محدودیتها مجبور بود نیمی از آب برگشتی را دفع کند. این مقدار حدود ۹ هزار کیلوگرم در ساعت یا معادل ۲۱۶ مترمکعب در روز بود که به ناچار به زمین تخلیه میشد. تخلیه این حجم از آب در شرایط خشکسالی فعلی، هزینههای زیستمحیطی و مالی سنگینی را به شرکت تحمیل میکرد. کارشناسان شرکت اما تسلیم این محدودیت نشدند و بازنگریهای فنی گستردهای را برای حل این گلوگاه عملیاتی آغاز کردند.
راهکار فنی برای تصفیه جریانهای اسیدی
تیم مهندسی پالایشگاه با انجام محاسبات دقیق، ظرفیت مازاد ظرف هوازدا مستقر در واحد هیدروژن ۱ را هدف قرار دادند. آنها با اصلاح شرایط طراحی و افزایش تزریق بخار به ظرف هوازدا (DA-801)، شرایط را برای پذیرش کل جریان آب تغییر دادند. یکی از اقدامات کلیدی در این مرحله، تثبیت دقیق اسیدیته (PH) آب در محدوده استاندارد ۸ تا ۹ بود. این اقدام باعث شد تا دریافت آب مازاد خروجی از واحد هیدروژن ۳ که پیشتر محدود بود، به طور کامل محقق شود. حجم آب دریافتی با این اصلاحات به بیش از ۱۸ هزار کیلوگرم در ساعت افزایش یافت.
تثبیت شاخصها و تزریق به کولرهای هوایی
موفقیت این طرح تنها به جمعآوری آب محدود نشد، بلکه کیفیت آن نیز تضمین گردید. اداره بازرسی فنی پالایشگاه با بررسی دقیق آنالیز آب، تطابق آن با استاندارد سختگیرانه API R-932-B را تأیید کرد. مازاد آب دریافتی پس از طی فرآیند هوازدایی، اکنون کاربردی حیاتی پیدا کرده است. این آب جهت انحلال نمکهای خروجی حاصل از واکنش در راکتورهای واحد آیزوماکس جنوبی، مستقیماً به کولرهای هوایی (E-434) تزریق میشود. بدین ترتیب، آبی که پیشتر دور ریخته میشد، اکنون نقشی کلیدی در پایداری عملیات راکتورها ایفا میکند.
دستاورد ۲۲۴ میلیارد ریالی در اوج خشکسالی
اجرای این طرح هوشمندانه مانع از هدررفت روزانه ۴۳۲ مترمکعب آب شده است. این حجم از صرفهجویی در شرایطی که کشور با بحران کمآبی دستوپنج نرم میکند، اهمیتی استراتژیک دارد. برآوردها نشان میدهد که این اقدام اصلاحی، سالانه بیش از ۲۲۴ میلیارد ریال سودآوری مستقیم ناشی از صرفهجویی برای شرکت پالایش نفت تهران به همراه دارد. این رقم نشاندهنده درایت بالای کارکنان و تعهد عملی مدیریت شرکت نسبت به حفظ منابع ملی و افزایش راندمان اقتصادی بنگاه است.
***
دستیابی به رقم صرفهجویی سالانه ۲۲۴ میلیارد ریال تنها از طریق اصلاح فرآیند، نشاندهنده پتانسیل بالای بهینهسازی در صنایع پالایشی کشور است. شرکت پالایش نفت تهران با این اقدام، حاشیه سود عملیاتی خود را بدون نیاز به سرمایهگذاری سنگین خارجی افزایش داده است. تبدیل یک تهدید زیستمحیطی (پساب اسیدی) به یک فرصت اقتصادی، ریسکهای عملیاتی شرکت را به شدت کاهش میدهد. این رویکرد، جایگاه نماد «شتران» را به عنوان یک شرکت پیشرو در زمینه مهندسی ارزش و مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در بازار سرمایه تقویت میکند.