رضا عیوضلو، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، در اجلاس روسای دانشگاههای کشور از تغییر ریلگذاری اقتصاد به سمت نوآوری خبر داد و جزئیات اجرای ماده 17 قانون جهش تولید دانشبنیان را تشریح کرد. طبق آمار اعلام شده، تاکنون بیش از 28000 میلیارد تومان تامین مالی خرد از طریق سکوهای فرابورس انجام شده و صندوقهای پژوهش و فناوری نقشهای جدیدی چون ضمانت و مدیریت وجوه را بر عهده گرفتهاند. این تحولات ساختاری، بازار سرمایه را به موتور محرک اصلی برای تامین مالی 77 شرکت دانشبنیان و صدها طرح فناورانه تبدیل کرده است.
تغییر پارادایم رشد اقتصادی به سوی نوآوری
رضا عیوضلو، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، در چهل و سومین اجلاس روسای دانشگاههای سطح یک کشور، بر تغییر بنیادین مولفههای قدرت اقتصادی تاکید کرد. وی با اشاره به اینکه در دنیای امروز، رشد اقتصادی پایدار دیگر صرفاً متکی بر نیروی کار سنتی و انباشت سرمایه فیزیکی نیست، نوآوری و فناوری را نیروی محرک اصلی توسعه دانست. بر این اساس، بازار سرمایه ایران نیز همسو با این تحولات جهانی، زیرساختهای قانونی و اجرایی خود را برای حمایت از شرکتهای فناور و دانشبنیان بازتعریف کرده است تا جریان نقدینگی به سمت اقتصاد دانشمحور هدایت شود.
ظرفیتهای بینظیر ماده 17 قانون جهش تولید
معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، قانون جهش تولید دانشبنیان را یک نقطه عطف در تاریخ تامین مالی کشور توصیف کرد. به گفته او، ماده 17 این قانون ظرفیتهای کمنظیری را برای شرکتهای فناور ایجاد کرده است. آییننامه اجرایی این ماده با همکاری مشترک سازمان بورس و اوراق بهادار و معاونت علمی ریاستجمهوری تدوین و عملیاتی شده است. این زیرساخت قانونی جدید، موانع سنتی دسترسی به منابع مالی را برطرف کرده و مسیرهای نوینی را برای تعامل بازار سرمایه با اکوسیستم نوآوری کشور باز میکند.
جایگزینی صندوقهای پژوهش با بانکها در نقش ضامن
یکی از سه محور اصلی اجرای ماده 17، تغییر نقش صندوقهای پژوهش و فناوری در بازار سرمایه است. عیوضلو توضیح داد که در گذشته، بانکها تنها نهادهای دارای صلاحیت برای ضمانت تامین مالی بودند، اما اکنون صندوقهای پژوهش و فناوری، بهویژه آنهایی که ذیل دانشگاهها فعالیت میکنند، به عنوان «رکن ضامن» در بازار سرمایه پذیرفته شدهاند. این تحول ساختاری به دانشگاهها و شرکتهای نوآور اجازه میدهد تا برای تامین مالی پروژههای خود، از ظرفیت صندوقهای تخصصی خود بهره ببرند و وابستگی به سیستم بوروکراتیک بانکی را کاهش دهند.
مدیریت صندوقهای جسورانه توسط نهادهای دانشگاهی
محور دوم اجرای این قانون، ارتقای جایگاه صندوقهای پژوهش و فناوری به عنوان «رکن مدیر» در صندوقهای سرمایهگذاری است. طبق اظهارات عیوضلو، این صندوقها اکنون مجوز دارند تا مدیریت منابع صندوقهای جسورانه (VC) و صندوقهای خصوصی (PE) را در بازار سرمایه بر عهده بگیرند. این اقدام استراتژیک، نقش دانشگاهها را از صرفاً تولیدکننده علم، به بازیگران فعال و تصمیمگیرنده در مدیریت منابع مالی اکوسیستم نوآوری ارتقا میدهد و پیوند میان بازار پول و دانشگاه را مستحکمتر میکند.
عملکرد درخشان صندوقهای جسورانه و خصوصی
آمارها نشاندهنده استقبال و موفقیت ابزارهای نوین مالی در این حوزه است. تاکنون 19 صندوق جسورانه (VC) در بازار سرمایه تاسیس شدهاند که موفق به سرمایهگذاری در 77 شرکت دانشبنیان شدهاند. این صندوقها توانستهاند منابعی حدود 2700 میلیارد تومان را جذب کنند. علاوه بر این، صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (PE) نیز عملکرد قابل توجهی داشته و تاکنون موفق به جذب 3100 میلیارد تومان سرمایه برای توسعه کسبوکارهای بالغتر شدهاند که نشاندهنده اعتماد سرمایهگذاران به این بخش است.
رکوردشکنی تامین مالی جمعی در فرابورس
عیوضلو تامین مالی جمعی (Crowdfunding) را یکی از کارآمدترین ابزارها برای طرحهای کوچک و دانشگاهی دانست. بر اساس دادههای ارائه شده، تاکنون بالغ بر 28000 میلیارد تومان تامین مالی خرد در بستر سکوهای فرابورس انجام شده است. این حجم از سرمایه برای 1800 طرح متعلق به 809 متقاضی تخصیص یافته است. همچنین سقف هر بسته تامین مالی در این روش حدود 50 میلیارد تومان تعیین شده که انعطافپذیری بالایی را برای متقاضیان فراهم میکند.
سهم صندوقهای پژوهش در تضمین تامین مالی
نقش صندوقهای پژوهش و فناوری در تضمین ریسک سرمایهگذاران بسیار پررنگ بوده است. آمارها حاکی از آن است که 4200 میلیارد تومان از کل تامین مالیهای انجام شده، با ضمانت این صندوقها صورت گرفته است. به عبارت دقیقتر، صندوقهای پژوهش و فناوری موفق شدهاند 15 درصد از کل حجم تامین مالیهای فرابورس در بستر سکوهای تامین مالی جمعی را تضمین کنند که این امر امنیت سرمایهگذاری در طرحهای نوآورانه را به شدت افزایش داده است.
چشمانداز بازار سرمایه به عنوان موتور رشد اقتصادی
در پایان، معاون سازمان بورس تاکید کرد که ظرفیتسازیهای انجام شده، تنها نقطه آغاز یک مسیر جدید است. وی معتقد است با وجود راههای نرفته بسیار، بسترسازیهای قانونی و اجرایی فعلی، بازار سرمایه را به موتور محرک اصلی نوآوری و رشد اقتصادی تبدیل خواهد کرد. این روند شتابدهنده، اقتصاد دانشبنیان را از یک مفهوم تئوریک به یک واقعیت ملموس و سودآور در اقتصاد ملی بدل میسازد.
***
حرکت بازار سرمایه به سمت اجراییسازی دقیق قانون جهش تولید دانشبنیان، نشاندهنده گذار از نظام تامین مالی بانکمحور به سمت ابزارهای نوین بازار سرمایه است. پذیرش ریسک پروژههای فناورانه توسط صندوقهای پژوهش و جذب 28000 میلیارد تومان منابع خرد، سیگنالی مثبت برای اکوسیستم استارتاپی کشور محسوب میشود. تداوم این روند و ایفای نقش فعالتر دانشگاهها در مدیریت وجوه، میتواند خلاء سرمایه در گردش شرکتهای دانشبنیان را پر کرده و سهم اقتصاد دیجیتال را در تولید ناخالص داخلی به شکل پایداری افزایش دهد.