مدیر مجتمع معدنی خراسان جنوبی در گزارشی جامع، جزئیات عملکردی کارخانه طلای هیرد را تشریح کرد. این واحد صنعتی که از سال ۱۴۰۰ وارد مدار تولید شده، تاکنون مجموعاً ۸۲۳ کیلوگرم شمش طلا تولید کرده است اما به دلیل چالشهایی نظیر افت عیار خاک، هنوز به ظرفیت اسمی ۴۰۰ کیلوگرم در سال نرسیده است. این پروژه سرانجام در آذر ۱۴۰۴ با حضور رئیس دولت چهاردهم رسماً افتتاح شد.
واکاوی فاصله تولید واقعی تا ظرفیت اسمی
علیرضا جلالیان، مدیر مجتمع معدنی خراسان جنوبی، با ارائه آماری شفاف از وضعیت تولید در واحد طلای هیرد، پرده از چالشهای فنی این پروژه برداشت. طبق اظهارات وی، اگرچه ظرفیت اسمی کارخانه در طرح توسعه سال ۱۴۰۲ به ۴۰۰ کیلوگرم شمش طلا در سال ارتقا یافته است، اما این واحد هنوز موفق به تحقق کامل این عدد نشده است. در شرایط نرمال عملیاتی، انتظار تولید سالانه حداقل ۳۰۰ کیلوگرم طلا وجود دارد، اما آمارها نشان میدهد مجموع تولید تجمعی از آغاز فعالیت (دی ۱۴۰۰) تا کنون، بر روی عدد ۸۲۳ کیلوگرم ایستاده است. جلالیان علت اصلی این شکاف عملکردی را «کاهش غیرقابل پیشبینی عیار خاک معدنی» عنوان کرد که چالشی فنی و ذاتی در عملیات معدنکاری محسوب میشود.
مسیر پر پیچوخم از اکتشاف تا شمشریزی
شکلگیری این واحد صنعتی حاصل یک فرآیند پیچیده اداری و فنی بوده که ریشه در تفاهمنامههای سال ۱۳۹۵ دارد. بر اساس توافق سهجانبه میان ایمپاسکو، سازمان زمینشناسی و اداره صمت استان، مدیریت محدوده هیرد به شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران سپرده شد. فاز آزمایشی پروژه با استخراج ۱۰ هزار تن خاک معدنی از «تارگت شماره ۳» در سال ۱۳۹۶ کلید خورد. جالب توجه است که تست فرآوری این محموله در مجتمع طلای موته انجام شد که خروجی آن استحصال ۱۰ کیلوگرم شمش طلا بود و توجیه اقتصادی طرح را اثبات کرد.
چالشهای سرمایهگذاری و عبور از بحرانها
فرآیند جذب سرمایه برای این پروژه ملی در سال ۱۳۹۷ با انتشار اسناد مزایده وارد فاز اجرایی شد. سرمایهگذار منتخب از خرداد ۱۳۹۸ با تحویل زمین ۵ کیلومتر مربعی، کار خود را آغاز کرد. طبق قرارداد اولیه، بازه زمانی دو ساله برای تجهیز و راهاندازی در نظر گرفته شده بود. با این حال، بروز پاندمی کرونا از اواخر سال ۱۳۹۸ و تشدید تحریمهای بینالمللی که انتقال ارز و خرید تجهیزات از چین را مختل کرده بود، پروژه را با موانع جدی روبرو ساخت. این عوامل فورسماژور منجر به صدور الحاقیه تمدید قرارداد تا اردیبهشت ۱۴۰۱ شد.
پیشی گرفتن از برنامه زمانی و افتتاح دیرهنگام
علیرغم چالشهای محیطی، تیم اجرایی موفق شد زودتر از موعد تمدید شده، پروژه را به سرانجام برساند. نخستین شمش طلا در دیماه ۱۴۰۰، یعنی چند ماه پیش از پایان مهلت قانونی، در هیرد ریخته شد. نکته قابل تأمل در این پروژه، تاخیر در مراسم افتتاحیه رسمی است. این کارخانه که از سال ۱۴۰۰ عملاً وارد چرخه تولید شده بود، تا سال ۱۴۰۴ هیچ مراسم رسمی افتتاحیهای نداشت. سرانجام در تاریخ ۲۷ آذر ۱۴۰۴، همزمان با سفر استانی مسعود پزشکیان، رئیس دولت چهاردهم به خراسان جنوبی، روبان افتتاح این واحد صنعتی به طور رسمی بریده شد تا فعالیت آن رسمیت دیپلماتیک نیز بیابد.
***
بررسی پرونده طلای هیرد نشاندهنده واقعیتهای سخت معدنکاری در ایران است؛ جایی که متغیرهای زمینشناسی (عیار خاک) و ریسکهای سیستماتیک (تحریم و لجستیک) مستقیماً بر بازدهی سرمایه اثر میگذارند. تولید ۸۲۳ کیلوگرم طلا در یک دوره ۴ ساله، اگرچه کمتر از ظرفیت اسمی است، اما با توجه به موانع موجود، دستاوردی قابل قبول برای صنعت طلای کشور محسوب میشود. افتتاح رسمی این پروژه توسط رئیسجمهور، سیگنالی حمایتی برای توسعه معادن در مناطق کمتر برخوردار و تاکید بر نقش استراتژیک فلزات گرانبها در اقتصاد ملی است.