چشم‌انداز جهانی: انرژی هسته‌ای در آستانه ثبت رکوردی تاریخی
انرژی هسته‌ای به‌عنوان یک ستون حیاتی در استراتژی جهانی برای گذار به انرژی پاک، در حال تجربه یک رشد چشمگیر و بی‌سابقه در سطح بین‌المللی است. بر اساس تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های دقیق آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، انتظار می‌رود تولید برق هسته‌ای تا پایان سال 2025 به بالاترین سطح تاریخی خود دست یابد. این میزان تولید از رکورد پیشین که در سال 2021 به ثبت رسیده بود نیز فراتر خواهد رفت. این رشد قابل توجه به‌طور خاص در منطقه آسیا-اقیانوسیه بسیار برجسته است. در این منطقه، کشورهای پیشرو مانند چین، هند و کره جنوبی سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای را در ساخت رآکتورهای هسته‌ای جدید آغاز کرده‌اند. همچنین، بازفعال‌سازی واحدهای موجود نیز با جدیت دنبال می‌شود. این تحول عظیم نه‌تنها تعهد عمیق این منطقه به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی را به نمایش می‌گذارد، بلکه بر نقش محوری و انکارناپذیر انرژی هسته‌ای در تأمین برق پایدار و کم‌کربن نیز تأکید می‌کند. تحلیلی که در نمودار شماره 1 نیز بازتاب یافته، نشان‌دهنده رشد پایدار ظرفیت انرژی هسته‌ای تا پایان سال 2026 میلادی است.
آسیا-اقیانوسیه: موتور محرک رشد جهانی هسته‌ای
منطقه آسیا-اقیانوسیه پیشتاز رشد جهانی در این حوزه است. تولید برق هسته‌ای این منطقه از 792 تراوات‌ساعت در سال 2023 به 916 تراوات‌ساعت تا سال 2026 خواهد رسید. کشور چین با برنامه‌های بسیار بلندپروازانه برای گسترش ظرفیت هسته‌ای و همچنین کشور هند با پروژه‌های متعدد برای ساخت رآکتورهای پیشرفته، نقشی محوری در این دگرگونی ایفا می‌کنند. کره جنوبی نیز با راه‌اندازی مجدد رآکتورهایی که پیشتر متوقف شده بودند و توسعه فناوری‌های نوین هسته‌ای، به این جریان قدرتمند پیوسته است. علاوه بر این، کشورهای حوزه جنوب شرق آسیا نیز به تدریج انرژی هسته‌ای را به‌عنوان یک راه‌حل استراتژیک شناسایی کرده‌اند. این کشورها در تلاشند تا به تقاضای روزافزون انرژی پاسخ دهند و همزمان میزان انتشار کربن خود را کاهش دهند. این تمرکز منطقه‌ای، نشان‌دهنده تغییر الگوهای جهانی در اولویت‌بندی منابع انرژی پایدار است.
اروپا: بازگشت قدرتمند و تثبیت جایگاه
در قاره اروپا نیز شاهد یک روند صعودی خواهیم بود. پیش‌بینی می‌شود تولید برق هسته‌ای از 769 تراوات‌ساعت در سال 2023 به 827 تراوات‌ساعت تا سال 2026 افزایش پیدا کند. این رشد عمدتاً از دو عامل کلیدی ناشی می‌شود؛ نخست، بازگشت ناوگان هسته‌ای فرانسه به ظرفیت تولید کامل پس از اتمام تعمیرات و نگهداری‌های گسترده، و دوم، راه‌اندازی رآکتورهای جدید در برخی دیگر از کشورهای اروپایی. با وجود اینکه برخی کشورها مانند آلمان ظرفیت هسته‌ای خود را کاهش داده‌اند، ناوگان هسته‌ای اروپا در مجموع همچنان نقش بسیار مهمی در تأمین انرژی پاک و پایدار این قاره ایفا می‌کند. این روند کاملاً با تعهد اتحادیه اروپا به اهداف بلندمدت کاهش کربن هم‌راستا است و نشان‌دهنده تلاش برای حفظ تعادل میان انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای در سبد انرژی منطقه می‌باشد.
قاره آمریکا: ثبات در تولید و تمرکز بر فناوری‌های نوین
در قاره آمریکا، تولید برق هسته‌ای با ثباتی نسبی همراه خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود که میزان تولید در حدود 924 تراوات‌ساعت از سال 2023 تا 2026 باقی بماند. با این حال، ابتکارات جدید و مهمی در ایالات متحده در جریان است. به طور مشخص، در ایالت نیوجرسی و منطقه PJM Interconnection، طرح‌هایی برای گسترش ظرفیت هسته‌ای در حال بررسی و اجراست. این اقدامات در پاسخ به تقاضای فزاینده برق ناشی از گسترش مراکز داده هوش مصنوعی و توسعه صنعتی صورت می‌گیرد. نسل نوین فناوری‌های هسته‌ای، به‌ویژه رآکتورهای مدولار کوچک (SMRs)، به عنوان راه‌حل‌هایی برای افزایش قابلیت اطمینان شبکه و مقرون‌به‌صرفه بودن انرژی در این منطقه به شدت مورد توجه قرار گرفته‌اند.
اوراسیا، خاورمیانه و آفریقا: رشد تدریجی و پیوستن به روند جهانی
در مناطق اوراسیا و خاورمیانه، رشد تولید برق هسته‌ای با شتابی ملایم‌تر دنبال می‌شود. منطقه اوراسیا انتظار دارد تولید خود را از 208 تراوات‌ساعت در سال 2023 به 220 تراوات‌ساعت در سال 2026 برساند. در همین حال، خاورمیانه شاهد افزایشی قابل توجه از 39 تراوات‌ساعت به 57 تراوات‌ساعت خواهد بود. این مناطق به شکل تدریجی در حال پذیرش انرژی هسته‌ای به عنوان بخشی از استراتژی‌های کلان تنوع‌بخشی به سبد انرژی و کاهش انتشار کربن هستند.
قاره آفریقا همچنان کمترین سهم را در تولید جهانی برق هسته‌ای به خود اختصاص داده است. با این حال، پیش‌بینی می‌شود تولید آن از 9 تراوات‌ساعت در سال 2023 به 13 تراوات‌ساعت تا سال 2026 افزایش یابد. آفریقای جنوبی، به عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده در این قاره، با چالش‌هایی جدی مواجه بوده است اما تلاش‌ها برای تثبیت و گسترش ظرفیت هسته‌ای ادامه دارد.
جمع‌بندی: آینده روشن انرژی هسته‌ای در سبد انرژی جهانی
رشد جهانی تولید برق هسته‌ای تا سال 2026 محصول ترکیبی از عواملی چون راه‌اندازی مجدد رآکتورها در ژاپن، افزایش تولید در فرانسه و بهره‌برداری از رآکتورهای جدید در چین، هند، کره جنوبی و اروپا است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی می‌کند که تولید هسته‌ای جهانی در این دوره زمانی نزدیک به 10 درصد افزایش یابد و در نتیجه، حدود 29 گیگاوات ظرفیت جدید به شبکه‌های برق جهانی افزوده شود. این روند با تعهدات بین‌المللی، مانند پیمان بیش از 20 کشور در کنفرانس COP28 برای سه برابر کردن ظرفیت هسته‌ای تا اواسط قرن، همسویی کامل دارد.
با نگاهی به آینده، انرژی هسته‌ای به عنوان یک منبع قابل اعتماد و کم‌کربن، نقشی حیاتی و فزاینده در تضمین پایداری شبکه‌های برق و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای ایفا خواهد کرد. در حالی که منابع تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی به سرعت در حال گسترش هستند، انرژی هسته‌ای با ارائه ثبات و قابلیت اطمینان، مکمل ضروری این منابع خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2026، منابع کم‌انتشار، از جمله هسته‌ای، نزدیک به نیمی از کل تولید برق جهانی را به خود اختصاص دهند. این تحول راه را برای دستیابی به اهداف جهانی در زمینه انرژی پاک هموار می‌سازد.
***
گزارش حاضر نشان‌دهنده یک “رنسانس” یا تجدید حیات استراتژیک برای انرژی هسته‌ای در مقیاس جهانی است. پس از دوره‌ای از رکود نسبی، سه عامل کلیدی این رشد را هدایت می‌کنند: 1) نیاز به امنیت انرژی در مواجهه با نوسانات بازارهای فسیلی، 2) تعهدات جهانی برای کربن‌زدایی و مقابله با تغییرات اقلیمی، و 3) ظهور فناوری‌های نوین مانند رآکتورهای مدولار کوچک (SMRs) که چالش‌های مالی و ساخت‌وساز را کاهش می‌دهند.
نکته قابل توجه، تغییر مرکز ثقل توسعه هسته‌ای از غرب به شرق است؛ منطقه آسیا-اقیانوسیه به رهبری چین و هند، به موتور محرک بی‌رقیب این صنعت تبدیل شده است. در مقابل، اروپا بر حفظ و بهینه‌سازی ناوگان موجود خود تمرکز دارد و آمریکا به دنبال بهره‌گیری از فناوری‌های نسل جدید برای پاسخ به نیازهای نوظهور مانند هوش مصنوعی است. انرژی هسته‌ای دیگر تنها یک گزینه نیست، بلکه یک جزء ضروری برای تأمین برق پایه (Baseload) و تضمین پایداری شبکه‌هایی است که به طور فزاینده‌ای به منابع تجدیدپذیر متکی هستند.
