رضا عیوضلو، معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، با ارائه گزارشی جامع، از تحولات مثبت و نشانه‌های رونق در ابعاد مختلف بازار سرمایه کشور خبر داد.
بازگشت قدرتمند سرمایه‌گذاران حقیقی به بازار سهام
یکی از کلیدی‌ترین نشانه‌های بهبود وضعیت بازار، تغییر روند ورود و خروج نقدینگی توسط سرمایه‌گذاران حقیقی است. به گفته عیوضلو، در حالی که در سال 1403 و با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی، روند خروج پول از بازار کاهشی بود، این جریان در سال جدید کاملاً معکوس شده است. آمارها نشان می‌دهد که در 2 ماه ابتدایی سال 1404، خالص خرید اشخاص حقیقی در بازار سهام به رقمی بالغ بر 8 هزار میلیارد تومان رسیده است. این ورود قابل توجه نقدینگی، سیگنالی آشکار از افزایش اقبال و بازگشت اعتماد سرمایه‌گذاران خرد به بازار سرمایه تلقی می‌شود.
تحلیل شاخص‌ها؛ تصویری دقیق‌تر از حال بازار
معاون سازمان بورس برای ارائه تصویری دقیق از وضعیت کلی بازار به تحلیل شاخص‌های کلیدی پرداخت. او توضیح داد که در 9 ماه گذشته، بازدهی شاخص هم‌وزن، که در آن شرکت‌های کوچک و بزرگ تاثیر یکسانی دارند، به بازدهی شاخص کل نزدیک شده است. این همگرایی نشان می‌دهد که رشد بازار تنها محدود به شرکت‌های بزرگ نبوده و کلیت بازار وضعیت مطلوبی را تجربه کرده است. علاوه بر این، شاخص آزاد شناور که سهام مدیریتی و غیرقابل معامله را حذف می‌کند و بیانگر «حال واقعی سرمایه‌گذار» است، در دوره مورد بررسی بازدهی قابل توجه 45 درصدی را برای سرمایه‌گذاران به ثبت رسانده است.
جهش 3 برابری میانگین حجم معاملات روزانه
روند حجم معاملات به عنوان شاخصی از میزان نقدشوندگی و حرارت بازار، رشدی انفجاری را تجربه کرده است. میانگین حجم معاملات روزانه سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی در نیمه نخست سال 1403 حدود 4 هزار میلیارد تومان بود. این رقم در نیمه دوم سال گذشته با رشدی 2 برابری به حدود 8 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. این روند صعودی در 2 ماه ابتدایی سال 1404 شتاب بیشتری گرفته و میانگین معاملات روزانه به بیش از 12 هزار میلیارد تومان رسیده است که این جهش 3 برابری نسبت به ابتدای سال گذشته، نشانه‌ای قدرتمند از رونق معاملات در بورس و فرابورس است.
رشد چشمگیر حجم معاملات تجمعی در بورس و فرابورس
آمار معاملات تجمعی نیز این رشد را تایید می‌کند. در بورس تهران، حجم معاملات از 280 هزار میلیارد تومان در 6 ماهه اول سال 1403، به بیش از 700 هزار میلیارد تومان در 6 ماهه دوم همان سال افزایش پیدا کرد. مقایسه عملکرد 2 ماهه ابتدایی سال‌های 1403 و 1404 نیز گویای این رشد چشمگیر است؛ حجم معاملات از 110 هزار میلیارد تومان به 360 هزار میلیارد تومان رسیده است. به گفته عیوضلو، این روند افزایشی به طور مشابه در فرابورس ایران نیز تکرار شده و نشان‌دهنده افزایش شدید عمق و حجم بازار است.
رونق در بازارهای کالایی؛ از معاملات فیزیکی تا اوراق بهادار
این روند مثبت تنها به بازار سهام محدود نشده و بورس‌های کالایی نیز عملکرد درخشانی داشته‌اند. حجم معاملات بورس کالا از 83 هزار میلیارد تومان در 6 ماهه نخست سال گذشته به 360 هزار میلیارد تومان در نیمه دوم سال رسیده است. امروزه حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور در بورس کالا معامله می‌شود. همچنین با اجرایی شدن قانون تامین مالی، روند جدیدی در توسعه اوراق بهادار مبتنی بر کالا، به ویژه گواهی سپرده کالایی، شکل گرفته است. در همین حال، بورس انرژی نیز با توجه به ناترازی‌های این حوزه، پتانسیل بالایی برای نقش‌آفرینی موثر در اقتصاد کشور دارد.
عملکرد درخشان شرکت‌ها و عبور از بحران گذشته
بررسی عملکرد شرکت‌ها نشان‌دهنده یک بهبود فراگیر است. از میان 500 شرکت فعال در بورس، فرابورس و بازار پایه، حدود 77 درصد آن‌ها در دوره مورد بررسی بازدهی مثبت کسب کرده‌اند. نکته قابل توجه آنکه 57 درصد این شرکت‌ها توانسته‌اند بازدهی بالاتر از نرخ سود بانکی را برای سهامداران خود به ارمغان آورند. در مقایسه با اوج تاریخی بازار در سال 1399، شاخص‌ها اکنون حدود 50 درصد بالاتر قرار دارند و نزدیک به 60 درصد شرکت‌ها نسبت به آن دوره بازدهی مثبت ثبت کرده‌اند. این آمار نشان می‌دهد که بخش بزرگی از شرکت‌ها اثرات دوره بحرانی را جبران کرده‌اند.
تقویت شفافیت و حمایت از حقوق سهامداران خرد
رضا عیوضلو با تاکید بر دغدغه سازمان بورس برای حمایت از حقوق سهامداران خرد، به بهبود چشمگیر شاخص‌های شفافیتی اشاره کرد. بر اساس آمار، حجم اطلاع‌رسانی‌های به‌موقع در بازار به شدت افزایش یافته است. با نظارت و آموزش‌های صورت‌گرفته، میانگین تاخیر شرکت‌ها در افشای اطلاعات طبق دستورالعمل‌ها، به کمتر از 1 روز کاهش یافته و در 3 ماه پایانی سال 1403 به عدد 0.8 روز رسیده است.
توسعه نهادهای مالی و ثبت رکورد تامین مالی
زیرساخت‌های بازار سرمایه نیز توسعه قابل توجهی داشته است. تعداد نهادهای مالی فعال در بازار به 1232 نهاد رسیده که شامل 525 صندوق سرمایه‌گذاری، 120 کارگزاری و 12 شرکت تامین سرمایه می‌شود. منابع تجهیز شده توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری که در گذشته حدود 100 هزار میلیارد تومان بود، اکنون به رقم چشمگیر 1400 هزار میلیارد تومان رسیده است. در حوزه تامین مالی نیز، سال گذشته رکورد 1800 هزار میلیارد تومان تامین مالی در بازار سرمایه ثبت شد که 1100 همت آن از محل سهام و 680 همت از طریق ابزارهای بدهی بوده است. این روند در سال جدید نیز ادامه داشته و تنها در 2 ماه ابتدایی، 73 همت تامین مالی جدید صورت گرفته است.
***
داده‌های ارائه شده توسط سازمان بورس، تصویری از یک بازار سرمایه در حال بازیابی و حرکت به سوی رونق پایدار را به نمایش می‌گذارد. ورود 8 هزار میلیارد تومانی نقدینگی حقیقی‌ها در کنار جهش 3 برابری حجم معاملات روزانه، دو شاه‌بیت غزل بازگشت اعتماد به تالار شیشه‌ای است. این تحولات نشان می‌دهد که بازار در حال فاصله گرفتن از رکود پیشین و جذب دوباره سرمایه‌های خرد است. رشد همزمان در بورس‌های کالایی، موفقیت در تامین مالی 1800 همتی برای اقتصاد و بهبود سودآوری اکثریت شرکت‌ها، همگی مولفه‌هایی هستند که از افزایش عمق و کارایی بازار حکایت دارند. این روند، در صورت تداوم، می‌تواند نقش بازار سرمایه را به عنوان موتور محرکه تامین مالی تولید و توسعه اقتصادی کشور بیش از پیش تثبیت کند.
