بهای سنگین گذار انرژی؛ نیاز به 2.3 هزار میلیارد یورو سرمایه‌گذاری
با شتاب گرفتن توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های انتقال و توزیع برق در اروپا به یک چالش بزرگ تبدیل شده‌اند. بر اساس تازه‌ترین گزارش کمیسیون اروپا، اتحادیه اروپا برای نوسازی، توسعه و افزایش تاب‌آوری شبکه‌های برق خود باید تا سال 2050 مبلغی بین 2 تا 2.3 هزار میلیارد یورو سرمایه‌گذاری کند. این رقم به شکل قابل توجهی فراتر از برآوردهای اولیه‌ای است که برای دستیابی به هدف «خالص صفر» کربن پیش‌بینی شده بود و نشان‌دهنده عمق چالش پیش رو است.
موفقیت‌های ناپایدار در سایه زیرساخت‌های فرسوده
در سال‌های اخیر، اروپا شاهد دستاوردهای مهمی در حوزه انرژی پاک بوده است. برای نمونه، در سال 2024 برای نخستین بار، میزان تولید برق از منابع خورشیدی از زغال‌سنگ فراتر رفت. همچنین، تولید برق از گاز طبیعی برای پنجمین سال متوالی با کاهش همراه بود. با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این موفقیت‌ها بدون توسعه متناسب زیرساخت‌های شبکه، شکننده و ناپایدار خواهند بود. خاموشی‌های گسترده و کم‌سابقه‌ای که در سال‌های اخیر در اروپا رخ داده، زنگ خطر جدی برای کمبود ظرفیت انتقال و توزیع برق را به صدا درآورده است.
هشدار دیوان حسابرسی اروپا درباره وضعیت بحرانی شبکه‌ها
گزارش دیوان حسابرسی اروپا عمق این بحران را به تصویر می‌کشد. طبق این گزارش، حدود 40 درصد از کل خطوط توزیع برق در قاره اروپا بیش از 40 سال عمر دارند و کاملاً فرسوده محسوب می‌شوند. این نهاد تأکید کرده است که «رقابت‌پذیری صنعت اروپا به طور مستقیم به برخورداری از یک شبکه مدرن، منعطف و تاب‌آور وابسته است.» بر اساس برآورد این دیوان، تنها در دهه جاری میلادی، سرمایه‌گذاری به ارزش حداقل 584 میلیارد یورو در زیرساخت شبکه برق ضروری است. کمیسیون اروپا نیز سرمایه‌گذاری 730 میلیارد یورویی در شبکه‌های توزیع و 477 میلیارد یورویی در خطوط انتقال تا سال 2040 را الزامی می‌داند.
موانع ساختاری در مسیر نوسازی شبکه برق
با وجود نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری، موانع متعددی اجرای پروژه‌های توسعه شبکه را کند کرده‌اند. فرآیندهای اداری بسیار طولانی برای صدور مجوز، کمبود جهانی تجهیزات حیاتی مانند ترانسفورماتورها و کابل‌های فشار قوی، و بحران کمبود نیروی انسانی ماهر از جمله اصلی‌ترین این چالش‌ها هستند. در همین راستا، کمیسیون اروپا خواستار ایجاد هماهنگی فراملی در برنامه‌ریزی شبکه و همچنین تسهیل و تسریع فرآیند صدور مجوزها شده است تا این گلوگاه برطرف شود.
عدم توازن سرمایه‌گذاری از دید آژانس بین‌المللی انرژی
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نیز در گزارش سرمایه‌گذاری جهانی خود نسبت به این عدم توازن هشدار داده است. این نهاد اعلام کرد که سرمایه‌گذاری سالانه 400 میلیارد دلاری فعلی در شبکه‌های برق، حتی به نیمی از سرمایه‌گذاری سالانه در بخش تولید برق (نیروگاه‌های تجدیدپذیر) نمی‌رسد. آژانس تأکید می‌کند که برای جلوگیری از یک بحران ساختاری در زنجیره انرژی، باید تا اوایل دهه 2030 نوعی «تعادل هزینه‌ای» میان بخش تولید و بخش انتقال برقرار گردد. انباشت هزاران پروژه خورشیدی و بادی در صف اتصال به شبکه، که گاهی تا یک دهه طول می‌کشد، نشانه آشکار این کمبود ظرفیت است.
دوگانه دشوار دولت‌ها: حمایت از شبکه یا یارانه به انرژی پاک
تورم جهانی در قیمت تجهیزات، هزینه ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر را نیز افزایش داده است. این وضعیت دولت‌های اروپایی را با یک دوگانه دشوار مواجه کرده است. آنها از یک سو باید منابع مالی عظیم برای نوسازی شبکه‌های برق را تأمین کنند و از سوی دیگر، باید به سیاست‌های یارانه‌ای برای حمایت از توسعه‌دهندگان انرژی پاک ادامه دهند. این شرایط فشار مضاعفی را بر بودجه‌های عمومی کشورهای عضو اتحادیه اروپا وارد کرده و تصمیم‌گیری را پیچیده‌تر ساخته است.
***
گزارش‌های اخیر به وضوح نشان می‌دهند که استراتژی انرژی اروپا دچار یک عدم توازن ساختاری است؛ تمرکز بیش از حد بر توسعه ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر بدون سرمایه‌گذاری متناسب در زیرساخت‌های انتقال، یک گلوگاه عظیم و پرهزینه ایجاد کرده است. این مسئله دیگر تنها یک چالش فنی نیست، بلکه یک ریسک مستقیم برای امنیت انرژی، رقابت‌پذیری صنعتی و ثبات اقتصادی کل قاره محسوب می‌شود. انباشت پروژه‌های معطل مانده و هشدارهای نهادهای معتبری چون IEA و دیوان حسابرسی، حاکی از یک شکست بازار است که نیازمند مداخله سیاسی هماهنگ و فوری است. اروپا اکنون در یک نقطه عطف قرار دارد؛ یا باید با یک سرمایه‌گذاری عظیم و برنامه‌ریزی‌شده، شبکه خود را برای آینده آماده کند یا با پیامدهای اقتصادی شدید ناشی از ناپایداری انرژی روبرو شود.
