جانمایی شرکت‌های فولادی

اطلس اقتصاد: صنعت فولاد، یکی از صنایع مهم در ایران است. صنعتی که به لحاظ اقتصادی بسیار در ایران مقرون به صرفه است. اما سیاست‌های نادرست در این حوزه باعث شده تا شرکت‌های فولادی در بخش‌های مختلف ایران ایجاد شود. این در حالی است که بسیاری معتقدند بهترین مکان برای تولید فولاد در کنار خلیج فارس و دریای عمان است. به هر صورت صنعت فولاد در سال‌های اخیر رشد بسیاری پیدا کرده و توانسته سال به سال بر تولید خود بیفزاید. با این حال این صنعت نیاز به برنامه‌ای برای انتقال به سمت خلیج فارس و نزدیکی به دریا، هم برای آب مصرفی این صنعت و هم برای صادرات محصولات فولادی راحت‌تر و سریع‌تر دارد. در همین زمینه با «احمد کیوان‌آرا» از فعالان و پیشکسوتان صنعت فولاد کشور به گفت‌وگو پرداختیم.

«کیوان‌آرا» معتقد است که صنعت فولاد، یک صنعت بسیار مهم و مناسب ایران است. چرا که در ایران، هم انرژی، هم معدن و هم نیروی کار مناسب برای تولید فولاد وجود دارد؛ اما جانمایی شرکت‌های فولادی با توجه به وضعیت آب در ایران مناسب نیست. وی می‌گوید: در سال‌های اخیر به طرح جامع فولاد کشور که می‌تواند مسیر صحیح و مناسبی پیش روی این صنعت قرار دهد، عمل نشده است. در حالی که این طرح بسیار کامل و جامع بوده و می‌تواند به صنعت فولاد کشور کمک کند.

چالش اصلی پیش روی صنعت فولاد کشور چیست و چه عواملی می‌تواند به بهبود این صنعت کمک کند؟

اگر بخواهم به این پرسش، پاسخ دهم، باید به برنامه‌های جامع فولاد کشور که هر ساله به سفارش شرکت ایمیدرو و شرکت ملی فولاد ایران توسط شرکت فولاد تکنیک تدوین می‌شود، رجوع کنیم. این شرکت به‌عنوان با سابقه‌ترین شرکت مشاوره در حوزه فولاد، از تیم با تجربه‌ای برخوردار است که همه آن‌چه بر فولاد گذشته و آن‌چه در آینده پیش روی این صنعت است را مدون و به مسئولین فولاد کشور ارائه می‌کنند. وزارت صمت و سازمان ایمیدرو و شرکت ملی فولاد از این گزارش بهره‌مند می‌شوند. وقتی به این‌ برنامه‌ رجوع می‌کنیم، می‌بینیم که طرح‌های توسعه صنعت فولاد باید در سواحل خلیج فارس و دریای عمان مستقر شوند. اما شاهد هستیم که از پیشنهاداتی که مشاوران ارائه کرده‌اند، استفاده‌ای نمی‌شود. می‌بینیم که در بسیاری از نقاط کشور ـ حتی در نقاط کویری و کم‌ آب ـ اقدام به ایجاد شرکت‌های فولادی شده است. بسیاری، مطالعات طرح جامع فولاد کشور را به بایگانی سپرده‌اند. طرح جامع فولاد کشور به ما می‌گوید که مکان‌یابی فولاد در ایران به لحاظ امکانات حمل‌ و نقل، آب و انتقال جمعیت به جاهایی که بتواند دستی بر تجارت خارجی داشته باشد، اصلا در عمل دیده نشده است.

پس بحث صادرات به چه صورت است؟

صادرات تاکنون انجام شده و فولاد کشور صادر می‌شود اما به چه قیمتی؟ می‌بینیم مثلا فردی صاحب معدن، معتقد است که تمام مراحل رنجیره تولید فولاد باید در نزدیک معدن ایجاد شود. در صورتی که جایگاه معدن مشخص است و جایگاه فولاد هم مشخص و باید حد و مرز این‌ها مشخص باشد. بحث علمی در اینجا مطرح است. که از ابتدای مرحله استخراج سنگ آهن از معدن تا زمانی که کار صنعتی روی گندله انجام نشده، در زمره صنعت فولاد محسوب نمی‌شود. در مقایسه با صنعت فولاد، انرژی مصرفی و تناژ حمل‌ و نقل در این بخش‌ها متفاوت است. بنابراین مکان‌یابی صنعت فولاد ما مناسب نیست. هزینه‌های فراوانی برای این مکان‌یابی‌های اشتباه انجام شده که امیدوارم از اکنون به بعد، به مکان مناسب فولاد که باید اطراف دریا در خلیج فارس باشد، دقت شود. در گذشته سه نقطه برای تولید فولاد جانمایی شد. یک مورد، ذوب‌آهن اصفهان برای تامین نیاز داخل کشور، دیگری، فولاد خوزستان برای صادرات به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و سومی، فولاد هرمزگان برای صادرات به دیگر نقاط دنیا.

امروز می‌بینیم که در بسیاری از نقاط کشور، در کنار معادن، شاهد وجود شرکت‌های فولادی هستیم که این امر اشتباه است.

به طور کلی اصولا کشور ما باید به سمت فولادسازی برود یا خیر؟

قطعا یکی از بهترین‌ صنایع در کشور ما می‌تواند صنعت فولاد باشد. چرا که ما انرژی داریم، معدن داریم، نیروی انسانی داریم و… در منطقه قدرتمندتر از ایران در حوزه فولاد نداریم. امکانات فولادی بسیار ارزان داریم، اما باید در مکان مناسبی این صنعت بنا شود. برق و گاز در ایران ارزان است و این مساله باعث می‌شود تا بسیاری نسبت به ایجاد کارخانه فولاد اقدام کنند. بنابراین مکان‌یابی مناسب برای ایجاد کارخانه‌های جدید فولادسازی در سواحل جنوبی کشور ـ بر اساس طرح جامع فولاد کشور ـ امری حیاتی و لازم است. درد فولاد ما این است که در دو سه سال اخیر هیچ طرحی در فولاد به‌خوبی اجرا نشده است. حالا چه کسی متولی این مشکل است باید بررسی شود.