بعد از جهش غیرمنطقی واردات طلا برای رفع تعهد ارزی با نرخ دلار بازار آزاد و مطرح شدن شبهاتی درخصوص قاچاق معکوس طلا از کشور، بانک مرکزی اصلاحاتی در خصوص ورود طلا به کشور لحاظ کرده است.
اخیراً طبق ضوابط جدید ارزی بانک مرکزی که در تاریخ ۷ دی ماه سال ۱۴۰۲ ابلاغ شد، شروطی برای واردات طلا از جمله واردات به صورت شمش همچنین منوط شدن آن به تحویل، عرضه و فروش در بستر مرکز مبادله ارز و طلای ایران لحاظ شده است.
همچنین در این بخشنامه آمده در صورت عدم ارائه تأییدیه تحویل، عرضه و فروش ارز از مرکز مبادله ارز و طلای ایران، بانک‌ها و مؤسسات اعتباری مکلف به شکایت از وارد‌کننده نزد سازمان تعزیرات حکومتی تحت عنوان عدم ایفای تعهد ارزی شده‌اند.
بررسی این مقرره جدید ارزی نشان می‌دهد در صورتی که در مرکز مبادله، با نرخ‌های توافقی مشتری برای طلای عرضه شده وجود نداشته باشد عملاً بانک مرکزی با نرخ دلار ۳۷۵۰۰ تومانی اقدام به خرید آن از وارد‌کننده خواهد کرد. به این ترتیب جذابیت گذشته برای ورود طلا و فروش آن با نرخ دلار آزاد وجود نخواهد داشت.
*واردات عجیب ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیونی طلا در ۹ ماهه سال جاری
طبق آمار گمرک ایران واردات ۱۹ تن شمش طلا با اختصاص ۲. ۵۴ درصد از ارزش کل واردات کشور در ۹ ماهه سال جاری رتبه چهارم اقلام عمده کالا‌های وارداتی کشور را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، میزان واردات طلا نزدیک به صفر بوده است.
بر این اساس با توجه به امار‌های منتشر شده، در آذر ماه امسال حدود ۶ تن طلا وارد کشور و از طریق گمرکات ترخیص شده است. به نظر می‌رسد واردات طلا طی این مدت از یک میلیارد و دویست میلیون دلار عبور کرده است.
*چرا حجم واردات طلا چند برابر شده است؟
در حالی طی ماه‌های اخیر شاهد افزایش عجیب واردات طلا به کشور بودیم که با توجه به اصلاح اخیر بخشنامه واردات طلا، به نظر می‌رسد بخشی از این طلای وارداتی برای رفع تعهد ارزی صادرکنندگان، قبلاً از طریق قاچاق از کشور خارج شده است.
در شرایطی که همواره یکی از دغدغه‌های اصلی برخی صادرکنندگان در سال‌های جاری، برگشت ارز حاصل از صادرات بوده، طبیعی است به واسطه‌ی وجود فاصله‌ی معناداری میان نرخ ارز رسمی (نرخ سامانه مبادله طلا و ارز) و نرخ ارز غیر رسمی (قاچاق) انگیزه برای رفع تعهد ارزی با نرخ ارز غیر رسمی به مراتب بیشتر از نرخ ارز رسمی است.
بر این اساس در برخی محافل کارشناسی گمانه‌زنی درباره پشت پرده کشف محموله بزرگ طلای قاچاق در مرز‌های خروجی کشور مطرح شده است که احتمالاً موضوع مرتبط با خروج طلا و بازگشت مجدد آن به کشور برای رفع تعهد ارز و پیمان‌سپاری ارزی ارز حاصل از صادرات باشد.
در واقع نکته‌ای که در این بین وجود دارد این است که صادرکننده، به جای رفع تعهد ارزی با نرخ ارز رسمی کشور و عرضه ارز‌های حاصل از صادرات خود در مرکز مبادله (با نرخ ۳۷۵۰۰)، احتمالاً بخشی از طلای قاچاق شده به خارج از کشور را برگردانده و عملاً آن را با نرخ ارز غیر رسمی (۵۰ هزار تومان) به فروش می‌رساند.
گفتنی است بانک مرکزی دست به اصلاح ضوابط واردات طلا زد و واردات این کالا را مشروط به برخی شروط از جمله عرضه طلای وارداتی در مرکز مبادله با نرخ ۳۷۵۰۰ تومان کرده است و تمام شمش‌های وارده شده باید در مرکز مبادله طلا و ارز ایران عرضه شوند. بنابراین به نظر می‌رسد با اصلاح رویه‌ای که توسط بانک مرکزی در خصوص واردات طلا صورت گرفته است، مجدداً آمار واردات طلا به حجم‌های سال‌های گذشته برگردد و دیگر شاهد این حجم مشکوک از واردات نباشیم.
