مسعود مطلبی، مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبداء مطرح کرد: محدودیت‌ها و تغییرات ناگهانی در قوانین، مانع از رقابت ما در بازارهای بین‌المللی می‌شود

در سال های اخیر، صنعت مس به دلیل افزایش قیمت های جهانی رشد چشمگیری داشته اما فعالان این حوزه می گویند که با چالش های متعددی در کشور مواجه هستند که مانع از توسعه صنعت مس می شود. در خصوص چالش ها و راهکارهایی که برای رفع آن ها وجود دارد، توضیحاتی از یکی از فعالین در شرکت های عضو انجمن مس ایران می خوانید.

مسعود مطلبی، مدیرعامل شرکت توسعه معادن مبداء در خصوص عوامل تاثیرگذار بر قیمت مس توضیح داد: چند عامل اصلی به‌طور مستقیم بر قیمت مس تاثیر می‌گذارند. اول از همه، مواد اولیه خام است. با توجه به اینکه عیار مواد اولیه ما نسبت به رقبا پایین‌تر است و میزان باطله بیشتری تولید می‌کنیم، هزینه‌های تولید برای ما به مراتب بیشتر از آن‌ها خواهد بود. این موضوع خود به خود قیمت نهایی محصول را افزایش می‌دهد. دومین عامل، فرآوری است؛ به دلیل اینکه ماشین‌آلات مناسبی در کشور نداریم و همچنین واردات تجهیزات مناسب نیز با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه است، هزینه فرآوری ما بالا می‌رود. این موضوع نه‌تنها بر قیمت نهایی محصول تاثیرگذار است، بلکه راندمان تولید را نیز کاهش می‌دهد. اگر راندمان ما به جای ۸۰ یا ۹۰ درصد، به ۶۰ درصد کاهش یابد، قطعا قیمت تمام شده ما نسبت به محصولات خارجی یا حتی محصولات شرکت ملی مس بالاتر خواهد بود. سومین چالش نیز، بحث فروش است. به عنوان مثال، سال گذشته موفق به صادرات حدود ۵۰۰ تن مس به ترکیه شدم، اما امسال با صدور یک بخشنامه جدید مواجه شدیم که الزام کرده، ارز حاصل از صادرات با نرخ سامانه نیما به کشور بازگردد. اگر ارز خود را با نرخ ۴۳ هزار تومان بازگردانم، عملا ضرر می‌کنم و ترجیح می‌دهم که محصولم را در بازار داخلی با قیمت پایین‌تر بفروشم، حتی اگر این فروش با قیمت پایین‌تری نسبت به قیمت صادراتی باشد. این محدودیت‌ها و تغییرات ناگهانی در قوانین، مانع از رقابت ما در بازارهای بین‌المللی می‌شود و ما را مجبور می‌کند که محصول‌مان را با قیمتی بسیار پایین‌تر از ارزش واقعی‌ به فروش برسانیم. برای مثال، در حال حاضر قیمت مس ۵۹۰ تومان است، اما مجبورم که محصول خود را با قیمتی حدود ۴۶۵ تومان به فروش برسانم؛ یعنی در هر تن مس باید ۹۰ میلیون تومان زیر قیمت بفروشم. اگرچه واحد تولیدی بنده کوچک است، اما این ضررها به سرعت انباشته می‌شوند و در طول یک‌سال ممکن است که ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان از سودی که می‌توانستیم به دست آوریم را از دست بدهیم.

وی در راستای افزایش بهره‌وری تولید در کشور گفت: اگر شرایط به‌گونه‌ای بود که می‌توانستیم به راحتی مس را صادر و ارز حاصل را به نرخ دلخواه خود به کشور بازگردانیم، نه‌تنها از این بابت ضرر نمی‌کردیم، بلکه می‌توانستیم تجهیزات مورد نیاز خود را وارد کنیم و بهره‌وری تولید را افزایش دهیم. این یک بازی دوسر برد بود؛ هم محصول را به قیمت مناسبی صادر می‌کردیم و هم با واردات تجهیزات، فرآیند تولید را بهبود می‌بخشیدیم؛ ولی هم‌اکنون این امکان برای ما فراهم نیست. تغییرات ناگهانی در قوانین و عدم ثبات در بازار، باعث می‌شود که قیمت‌گذاری‌ها نیز با نوسانات زیادی مواجه شوند. مثلاً در چهار یا پنج سال گذشته، قیمت مس ممکن بود که در یک روز ۵۵۰ میلیون تومان باشد و در همان روز ۴۸۰ میلیون تومان خریداری شود. این نوسانات و عدم ثبات در قیمت‌گذاری‌ها، ما را مجبور می‌کند که همیشه زیر قیمت بورس بفروشیم، به ویژه وقتی که شرکت ملی مس به عنوان تنها عرضه‌کننده بزرگ در بازار حضور دارد و با شرایط نقد و نسیه معامله می‌کند. این شرایط باعث می‌شود که واحدهای کوچک‌تر نتوانند محصولات خود را به قیمت مناسبی به فروش برسانند و قیمت‌های ما پایین‌تر از قیمت ملی مس باشد. اگرچه چشم‌انداز صنعت مس خوب است و این محصول در صنایع مختلف از جمله خودروهای برقی قابل استفاده است، اما با توجه به این چالش‌ها و عوامل تاثیرگذار، اگر دقت کافی نداشته باشیم، واحدهای تولیدی مسی در بلندمدت با افت راندمان و ضرردهی مواجه خواهند شد. تنها در صورتی که تناژ تولید بسیار بالا باشد، می‌توان این هزینه‌های اضافی را جبران کرد.

مطلبی با اشاره به انرژی سبز جهت مرتفع شدن مشکلات زیست‌محیطی اذعان داشت: به نظر می‌رسد، جرایمی که قرار است در آینده برای تولید کربن وضع شوند، تاثیر چندانی نخواهند داشت. به‌عنوان مثال، بنده اخیرا یک پنل خورشیدی با توان ۱۰۰ کیلووات نصب کرده‌ام تا مشمول جریمه نشوم. اما این مقدار توان برای من کافی نیست، زیرا مصرف برق حدود ۲ مگاوات است. به گفته دولت باید ۱۰۰ کیلووات نصب کنیم و بنده این کار را انجام داده‌ام، ولی ۱۰۰ کیلووات نیازم را برآورده نمی‌کند. اگر دولت به ما کمک می‌کرد و می‌گفت که این پروژه ۳۰ میلیارد تومان هزینه دارد و در قالب تسهیلات کم‌بهره یا یارانه‌ای به ما کمک می‌کرد، آن وقت می‌توانستیم که یک پروژه ۳ مگاواتی راه‌اندازی کنیم. وقتی سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد تومانی می‌کنید، باید این سرمایه‌گذاری بازدهی داشته باشد، اما متاسفانه با طرح‌های فعلی، این بازگشت سرمایه رخ نمی‌دهد. این طرح‌ها بازه‌های زمانی ۴ تا ۵ ساله دارند و متاسفانه سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی به‌صرفه نیست. به‌ عنوان مثال، اگر ۲۰ میلیارد تومان در انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کنیم، ممکن است که به‌جای آن، این مبلغ را در بخش‌های دیگر صرف کنیم، مگر اینکه دولت با ارائه تسهیلات کم‌بهره ما را در این مسیر یاری کند. ما یک واحد تولیدی داریم که به آن گفته‌اند باید از نائین، حدود ۲۰ کیلومتر خط انتقال برق بکشد و به این واحد بیاورد و این کار حدود ۶۰ میلیارد تومان هزینه دارد که به این واحد تحمیل می‌شود. این واحد تولیدی در منطقه‌ای محروم قرار دارد و اگر بخواهد انرژی خورشیدی هم راه‌اندازی کند، دوباره با هزینه‌های ۶۰ تا ۷۰ میلیارد تومانی مواجه خواهد شد؛ بنابراین این واحد تولیدی در وضعیت توقف قرار گرفته و هیچ کمکی هم از سوی دولت به آن‌ نمی‌شود. اگر این واحد به‌جای انرژی خورشیدی، به دیزل ژنراتور روی بیاورد، باز هم با مشکل تامین گازوئیل مواجه خواهد شد.

وی چشم‌انداز برای آینده مس را چنین ترسیم کرد: اصولا مس را فلز خوبی می‌دانم، اما در حال حاضر در ایران، آهن بهتر از مس جواب می‌دهد. با این حال، آینده مس درخشان‌تر است؛ به شرطی که زیرساخت‌های دولتی کمک کنند و ما را در این مسیر تنها نگذارند. اگر بخواهیم تولید مس و آهن را مقایسه کنیم و ذخایر و سایر شرایط برابر باشند، مس از ارزش بیشتری برخوردار است. بحث دیگری که باید به آن توجه کرد، باطله‌های زیادی است که در کشور وجود دارد و هنوز به آن‌ها پرداخته نشده است. این باطله‌ها ممکن است که حاوی فلزات ارزشمندی باشند که استخراج آن‌ها می‌تواند بسیار مفید باشد. در برخی از موارد، امکان دارد که استخراج مس به‌تنهایی اقتصادی نباشد، اما اگر در کنار آن نقره، طلا یا عناصر نادر وجود داشته باشد، واقعا کمک‌کننده خواهد بود. این موضوع از جمله مواردی است که با وجود محدودیت‌ها، هنوز به‌طور جدی مورد بررسی قرار نگرفته است. هرچند برخی از مجموعه‌ها، به‌ویژه در سیستان و بلوچستان، تلاش‌هایی در این زمینه انجام داده‌اند، اما در کشور به‌ندرت شاهد استخراج موفق این عناصر همراه با محصولات دیگر بوده‌ایم. در این میان، باید به این نکته اشاره داشته باشم که متاسفانه فعالیت های پژوهشی و همکاری‌های بین‌المللی بین ایران و سایر کشورهای پیشرو در حوزه فرآوری مس بسیار محدود است، در حالی که بسیاری از کشورها با همکاری‌های نزدیک با کشورهای اروپایی روی این موضوعات کار می‌کنند.