دستور تشکیل کارگروه ویژه برای عبور از چالش ارزی
محمد آقاجانلو، رئیس هیات عامل ایمیدرو و معاون وزیر صمت، بر لزوم تشکیل کارگروهی فوری برای رفع موانع تولید و صادرات تأکید کرد. او در نشستی با مدیران ارشد شرکت‌های بزرگ معدنی اعلام کرد که شناسایی گلوگاه‌ها و ارائه راهکارهای عملیاتی باید در دستور کار قرار گیرد. آقاجانلو اظهار داشت که پیشنهادهای این کارگروه با کمک وزارت صمت و دولت نهایی و اجرایی خواهد شد. هدف اصلی این اقدام، برقراری شرایط پایدار در تولید و تسهیل فرآیندهای صادراتی برای افزایش ارزآوری کشور است.
نقش اسکله‌های ایمیدرو در تقویت صادرات
رئیس هیات عامل ایمیدرو به ظرفیت‌های موجود این سازمان برای توسعه صادرات اشاره کرد. وی یادآور شد که ایمیدرو به عنوان بازوی اجرایی وزارت صمت، اسکله‌هایی در مناطق ویژه اقتصادی خلیج فارس و پارسیان در اختیار دارد. این زیرساخت‌ها می‌توانند نقش کلیدی در توسعه صادرات و تأمین بخشی از ارز مورد نیاز کشور ایفا کنند. آقاجانلو همچنین افزود که مدل‌های موفق ایمیدرو در گذشته برای ارزآوری باید مجدداً فعال و به کار گرفته شوند.
تحلیل شوک‌های اقتصادی بر پیکره صنعت معدن
حسین باستان‌زاد، پژوهشگر پژوهشکده پولی و بانکی، در گزارشی به تشریح آثار مخرب شوک‌های اقتصادی بر ایران پرداخت. او جنگ تحمیلی را نخستین شوک با زیان 1300 میلیارد دلاری دانست. به گفته وی، دومین شوک، تحریم‌های دهه 80 بود که منجر به از دست رفتن 216 میلیارد دلار سرمایه شد. این رقم معادل اقتصاد 8 کشور آسیای میانه یا تأمین سرمایه ماشین‌آلات برای 10 سال است. این فشارها ظرفیت‌های تولیدی کشور را به‌شدت محدود کرده است.
کاهش سهم ایران در تجارت جهانی و منطقه‌ای
باستان‌زاد با ارائه آمار، به افت جایگاه اقتصادی ایران در بازارهای جهانی اشاره کرد. او توضیح داد که سهم اقتصاد ایران از بازارهای آسیا و اقیانوسیه از 9 درصد در سال 1980 به تنها 1.1 درصد در حال حاضر کاهش یافته است. جایگاه کلی کشور در تجارت جهانی نیز اکنون در محدوده یک درصد قرار دارد. این کارشناس اقتصادی تأکید کرد که اگر تحریم‌ها نبود، اقتصاد ایران می‌توانست 60 درصد بزرگ‌تر از وضعیت فعلی باشد.
چالش‌های ارزی: از خروج سرمایه تا هزینه انتقال
این مدرس دانشگاه دو چالش اصلی حوزه ارزی کشور را از دست دادن منابع مالی خارجی و خروج سرمایه از کشور معرفی کرد. وی همچنین به اثرات جنگ تعرفه‌ای آمریکا، مناقشات بین‌المللی و جنگ روسیه و اوکراین بر اقتصاد جهانی اشاره نمود. این عوامل با افزایش هزینه‌های تولید و ایجاد تورم، شرایط تقاضای جهانی و صادرات را پیچیده می‌کنند. باستان‌زاد هزینه بالای تبدیل و انتقال ارز به دلیل تحریم‌ها را عاملی برای افزایش چشمگیر هزینه‌های شرکت‌های ایرانی دانست.
ضرورت تسهیل صادرات و احیای مدل‌های موفق گذشته
مهدی کرباسیان، رئیس اسبق هیات عامل ایمیدرو، بر لزوم اتخاذ تصمیمات جسورانه از سوی مدیران تأکید کرد و از دولت خواست شرایط صادرات را تسهیل کند. سعید زرندی، مدیرعامل فولاد مبارکه نیز چالش اصلی شرکتش را تأمین نقدینگی، افزایش هزینه‌ها و افت جهانی قیمت فولاد عنوان کرد. وی همچنین یادآور شد که مدل‌های صادراتی ایمیدرو در اواخر دهه 90 بسیار اثربخش بود و باید دوباره به کار گرفته شود.
تعهد 80 درصدی شرکت‌های بزرگ به بازگشت ارز
سمیه خلوصی، معاون برنامه‌ریزی ایمیدرو، صادرات را مهم‌ترین مسئله این بخش دانست و از کاهش انگیزه صادراتی شرکت‌ها ابراز نگرانی کرد. وی در عین حال به یک نقطه قوت مهم اشاره کرد و گفت: «بنگاه‌های بزرگ 80 درصد از ارز حاصل از صادرات خود را به کشور بازگردانده‌اند». این آمار نشان‌دهنده تعهد بالای شرکت‌های معدنی و صنایع معدنی به ایفای تعهدات ارزی خود، علی‌رغم تمامی مشکلات موجود است.
***
نشست اخیر مدیران ارشد بخش معدن، تصویری روشن از چالش‌های ساختاری این صنعت کلیدی ارائه می‌دهد. تمرکز بر تشکیل کارگروه ویژه نشان‌دهنده اراده سیاست‌گذار برای حل مسائل ارزی و صادراتی از طریق راهکارهای متمرکز است. آمار ارائه‌شده، به‌ویژه از دست رفتن 216 میلیارد دلار سرمایه و کاهش شدید سهم ایران در تجارت جهانی، عمق تأثیر عوامل خارجی بر این صنعت را آشکار می‌سازد. با این حال، تراز تجاری مثبت این حوزه و تعهد 80 درصدی شرکت‌ها به بازگشت ارز، ظرفیت بالای این بخش برای ارزآوری را ثابت می‌کند. موفقیت راهکارهای آتی به میزان هماهنگی دولت و بخش خصوصی و همچنین توانایی در احیای مدل‌های موفق صادراتی گذشته بستگی خواهد داشت.
