سازمان ایمیدرو با هدف تحقق رشد ۱۳ درصدی بخش معدن در برنامه هفتم پیشرفت، توسعه زنجیره مس را به عنوان اولویت استراتژیک تعیین کرده است. آمارهای رسمی نشان میدهد نرخ بهرهبرداری فعلی از ذخایر مس کشور ۰.۶ درصد است که فاصله معناداری با میانگین ۲.۲ درصدی جهانی دارد. بر اساس طرح جامع مس، استفاده از این ظرفیت بالقوه میتواند تولید این فلز استراتژیک را تا ۴ برابر افزایش دهد و چالشهای صنایع پاییندستی را مرتفع سازد.
جایگاه استراتژیک مس در تحقق رشد ۱۳ درصدی معدن
برنامه هفتم پیشرفت با ترسیم اهداف کلان، رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصدی و رشد ۱۳ درصدی در بخش معدن را هدفگذاری کرده است. سیاستگذاران و نهادهای حاکمیتی برای دستیابی به این ارقام، تمرکز خود را بر صنایع مولد و ارزشآفرین معطوف کردهاند. بخش معدن به دلیل ظرفیت بالا در اشتغالزایی و ارزآوری، محور اصلی این برنامهریزی محسوب میشود. در میان تمامی مواد معدنی، دو عنصر آهن و مس بیشترین سهم را در نقشهراه صنعتی کشور دارند. صنعت فولاد و آهن به دلیل گستردگی زنجیره تولید و حجم بالای صادرات، جایگاه تثبیت شدهای دارد. اما صنعت مس به واسطه ارزش افزوده بسیار بالا و پتانسیلهای توسعهای منحصربهفرد، اکنون در کانون توجه ویژه دولت و ایمیدرو قرار گرفته است.
شکاف بهرهبرداری و فرصت طلایی جهش تولید
آمارهای حاصل از اکتشافات اخیر، یک شکاف بزرگ و در عین حال یک فرصت طلایی را در صنعت مس آشکار میکند. نرخ بهرهبرداری از ذخایر مس در ایران هماکنون حدود ۰.۶ درصد برآورد میشود. این در حالی است که متوسط جهانی بهرهبرداری از ذخایر مشابه برابر با ۲.۲ درصد است. تحلیلگران و سیاستگذاران این فاصله آماری را نشانهای از ظرفیتهای دستنخورده میدانند. پر کردن این شکاف به معنای امکان افزایش ۳ تا ۴ برابری تولید مس در کشور است. بهرهبرداری اقتصادی و اجتماعی از این ذخایر عظیم، میتواند مسیر دستیابی به اهداف کمی برنامه هفتم پیشرفت را هموار کند. این جهش تولیدی نهتنها درآمد ارزی را افزایش میدهد، بلکه جایگاه ایران را در بازار جهانی فلزات اساسی ارتقا خواهد داد.
طرح جامع مس؛ نقشه راهی برای سه سال آینده
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) برای مدیریت این تحول، اقدامات زیربنایی دقیقی را آغاز کرده است. مهمترین اقدام در این حوزه، تدوین و بهروزرسانی «طرح جامع مس کشور» است. کارشناسان این سند راهبردی را طی سه سال گذشته تهیه و تدوین کردهاند. ویرایش نخست این سند در سال ۱۴۰۱ رونمایی شد و اکنون پس از پایشهای مداوم، به بلوغ رسیده است. این طرح جامع به عنوان کاملترین نقشه راه صنعت مس، مبنای اصلی تصمیمگیریهای حاکمیتی و سیاستگذاریهای کلان قرار میگیرد. وجود چنین سندی باعث میشود تا توسعه زنجیره مس از تصمیمات سلیقهای دور بماند و بر مداری کارشناسی و بلندمدت حرکت کند.
حمایت از بخش خصوصی و رفع موانع پاییندست
ایمیدرو در جایگاه بازوی نظارتی دولت، رویکردی حمایتی و تسهیلگر را در پیش گرفته است. همکاری نزدیک با شرکت ملی صنایع مس ایران و سایر فعالان بزرگ معدنی، بخشی از این استراتژی برای ارتقای بهرهوری در بالادست است. اما برنامه توسعه تنها به معادن بزرگ محدود نمیشود. برنامههای گستردهای برای فعالسازی ظرفیتهای بخش خصوصی و رفع چالشهای زنجیره پاییندست در دستور کار است. مطالعات دقیق عارضهیابی نشان میدهد که بخش پاییندست صنعت مس با وجود ظرفیت بالا، از تمام پتانسیل خود استفاده نمیکند. ایمیدرو با شناسایی این موانع، در حال تدوین برنامههای عملیاتی برای افزایش تولید در صنایع تکمیلی است. هدف نهایی، ایجاد توازن میان تولید کنسانتره و کاتد با محصولات با ارزش افزوده بالاتر در پاییندست است.
***
تمرکز ایمیدرو بر صنعت مس و تدوین طرح جامع، واکنشی هوشمندانه به تغییرات بازار جهانی و نیازهای داخلی است. فاصله معنادار نرخ بهرهبرداری ۰.۶ درصدی ایران با استاندارد جهانی، نشاندهنده خواب سرمایه ملی در معادن مس است. فعالسازی این ظرفیت و افزایش ۴ برابری تولید، میتواند صنعت مس را به پیشران اصلی رشد غیرنفتی تبدیل کند. موفقیت این طرح در گرو ثبات در اجرای «طرح جامع مس» و رفع واقعی موانع تولید در بخش خصوصی و صنایع پاییندستی خواهد بود.
