دانشگاه فردوسی مشهد در یک رویداد علمی شاخص، میزبان گردهمایی بزرگ متخصصان علوم زمین از سراسر جهان است. چهارمین همایش بینالمللی علوم کواترنری با محوریت «تابآوری و سازگاری»، جدیدترین یافتههای پژوهشی درباره تغییرات اقلیمی و چالشهای زیستمحیطی عصر حاضر را واکاوی میکند.
گردهمایی جهانی برای واکاوی عصر آنتروپوسن
سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی کشور با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد، بستر برگزاری این رویداد مهم را فراهم کردهاند. طبق برنامهریزیهای انجام شده، این همایش در تاریخ ۱۹ آذرماه سال جاری آغاز به کار میکند. ندا محسنی، دبیر علمی همایش، از استقبال گسترده جامعه علمی خبر داد و اعلام کرد که بیش از ۱۰۰ مقاله تخصصی در این رویداد ارائه خواهد شد. نکته قابل توجه، حضور پررنگ سخنرانان کلیدی و پژوهشگران برجسته از کشورهای مختلف شامل ایتالیا، آلمان، کره جنوبی، چین، انگلستان، بلژیک، استرالیا، سوئد و ترکیه است. این تنوع جغرافیایی نشاندهنده اهمیت جهانی موضوعاتی است که قرار است در مشهد به بحث گذاشته شود.
ترجمان دانش پیچیده به استراتژیهای اجرایی
هدف اصلی این گردهمایی فراتر از ارائه صرف مقالات آکادمیک است. دبیر علمی همایش تأکید دارد که رسالت امروز جامعه علمی، تبدیل دانش پیچیده زمینشناسی به «استراتژیهای عملیاتی» برای مدیران و سیاستگذاران است. جهان امروز با چالشهای گریزناپذیری روبروست که نیازمند راهکارهای عاجل هستند. موضوعاتی نظیر «فرونشست زمین»، «فرسایش خاک»، نوسانات «چرخه کربن» و «تغییر اقلیم»، محورهای اصلی گفتگوها را تشکیل میدهند. پژوهشگران تلاش میکنند با اشتراکگذاری آخرین یافتهها، مسیر را برای مدیریت مؤثرتر این بحرانها در دوران زمینشناسی آنتروپوسن (عصر دخالت انسان در زمین) هموار سازند.
تغییر پارادایم؛ از مدیریت بحران تا مدیریت ریسک انطباقی
یکی از نکات کلیدی مطرح شده توسط ندا محسنی، بازتعریف مفهوم «تابآوری» در ادبیات علمی این همایش است. در نگاه نوین، تابآوری دیگر به معنای ساده بازگشت به شرایط اولیه نیست؛ چراکه بسیاری از ژئوسیستمها و سامانههای اقلیمی از آستانههای بحرانی عبور کرده و دچار تغییرات غیرقابل بازگشت شدهاند. رویکرد جدید بر پایه پذیرش عدم قطعیتها بنا شده است. این دیدگاه به دنبال تغییر پارادایم ذهنی مدیران از «مدیریت بحران» سنتی به «مدیریت ریسک انطباقی» است. این استراتژی بر اساس درک عمیق محدودیتهای ژئواکولوژیکی سیاره و با تکیه بر دادههای تاریخی پالئو-کواترنری تدوین میشود.
کواترنری؛ آینهای برای آینده زمین
کواترنری بهعنوان جدیدترین دوره زمینشناسی شناخته میشود که از حدود ۲/۵ میلیون سال پیش آغاز شده است. این دوره با دو ویژگی اساسی «ظهور انسان» و «نوسانات مکرر اقلیمی» از ادوار پیشین متمایز میگردد. تمرکز چهارمین همایش بینالمللی علوم کواترنری بر استفاده از درسهای این دوره برای آینده است. شعار محوری «تابآوری و سازگاری در مواجهه با تغییرات محیطی» نشان میدهد که هدف غایی، ایجاد تعامل سازنده میان دانشگاه و نهادهای اجرایی است. خروجی این تعامل باید به تدوین نقشههای راهی منجر شود که توانایی بشر برای سازگاری با تغییرات محیطی اجتنابناپذیر را افزایش دهد.
***
برگزاری این همایش در ایران، که خود با چالشهای جدی اقلیمی مانند خشکسالی و فرونشست دستوپنج نرم میکند، اهمیتی استراتژیک دارد. گذار از مباحث تئوریک به «مدیریت ریسک انطباقی» یک ضرورت اقتصادی و امنیتی است. وقتی سیستمهای طبیعی (مانند آبخوانها) تغییرات غیرقابل بازگشت را تجربه میکنند، هزینههای بازسازی سرسامآور یا غیرممکن میشود. بنابراین، بهرهگیری از تجربیات بینالمللی کشورهای پیشرو در علوم کواترنری، میتواند به سیاستگذاران داخلی کمک کند تا به جای صرف منابع برای «بازگشت به گذشته»، بودجهها را صرف «سازگاری با شرایط جدید» و کاهش آسیبپذیری زیرساختهای حیاتی کنند.
