مرکز پژوهشهای مجلس در گزارش پایش بخش حقیقی اقتصاد، عملکرد شرکتهای معدنی بورسی در آبان ۱۴۰۴ را منتشر کرد. دادهها حاکی از رشد ۱۶.۸ درصدی شاخص فروش و ۸.۶ درصدی شاخص تولید نسبت به مدت مشابه سال قبل است. علیرغم افت جزئی در مقیاس ماهانه، دو محصول استراتژیک «گندله» و «کنسانتره» با ثبت رشد مثبت، نقش پیشران را در زنجیره فولاد ایفا کردند و ثبات تأمین خوراک صنایع پاییندستی را تضمین نمودند.
تحلیل آماری عملکرد صنعت معدن؛ تقابل رشد سالانه و نوسان ماهانه
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با انتشار جدیدترین گزارش نظارتی خود، وضعیت عملیاتی شرکتهای معدنی فعال در بازار سرمایه را طی آبانماه ۱۴۰۴ زیر ذرهبین قرار داد. بررسی دادههای کمی بیانگر آن است که صنعت معدن در مقیاس سالانه (نقطه به نقطه) عملکردی رو به رشد و امیدوارکننده را ثبت کرده است؛ بهطوریکه شاخص تولید در قیاس با آبان سال گذشته رشد ۸.۶ درصدی و شاخص فروش جهشی معادل ۱۶.۸ درصد را تجربه کرده است. با این حال، بررسی روند کوتاهمدت و ماهانه تصویر متفاوتی را نشان میدهد. شاخص تولید نسبت به مهرماه ۱۴۰۴ با افتی ۳.۲ درصدی و شاخص فروش با کاهشی ۲.۶ درصدی مواجه شدهاند. این واگرایی میان آمارهای سالانه و ماهانه نشان میدهد که اگرچه روند کلی صنعت در مسیر توسعه قرار دارد، اما موانع مقطعی همچنان بر خطوط تولید فشار وارد میکنند.
پیشتازی گندله و کنسانتره در زنجیره ارزش فولاد
نکته برجسته در گزارش آبانماه، عملکرد متمایز و مثبت زیربخشهای کلیدی زنجیره فولاد است. تحلیل دقیق دادهها مشخص میکند که در میان تمام زیربخشهای معدنی، تنها شاخص تولید «گندله» و شاخص فروش «کنسانتره» موفق به ثبت رشد نسبت به ماه قبل شدهاند. همچنین در مقایسه با آبان سال گذشته نیز فقط همین دو محصول توانستهاند افزایش همزمان شاخصهای تولید و فروش را محقق کنند. این تمرکز رشد بر روی حلقههای میانی زنجیره فولاد، پیامآور بلوغ استراتژیک در بنگاههای معدنی است. افزایش تولید گندله در شرایطی که تقاضا برای فولاد در بازارهای هدف صعودی است، نشاندهنده واکنش هوشمندانه تولیدکنندگان به سیگنالهای بازار و حرکت به سمت خلق ارزشافزوده بالاتر در فرآوری مواد خام است.
ریشهیابی افت ماهانه؛ از چالش انرژی تا نوسانات قیمت جهانی
کاهش شاخصهای ماهانه تولید و فروش نیازمند آسیبشناسی دقیق است و نمیتوان آن را به یک عامل واحد محدود کرد. کارشناسان اقتصادی سه عامل اصلی را در این نوسان نزولی دخیل میدانند. نخست، نوسانات تقاضای داخلی که تابع تغییرات فصلی مصرف فولاد و پروژههای عمرانی است، مستقیماً بر حجم سفارشگذاری تأثیر میگذارد. دومین و شاید مهمترین عامل، چالشهای مزمن در زنجیره تأمین انرژی است؛ محدودیتهای اعمال شده بر گاز و برق صنایع در فصول سرد سال، گلوگاه اصلی تولید محسوب میشود که منجر به توقفهای ناخواسته در خطوط فرآوری میگردد. عامل سوم به متغیرهای برونزا بازمیگردد؛ نوسان قیمتهای جهانی کامودیتیها و مواد معدنی، انگیزه صادراتی بنگاهها را تحتالشعاع قرار داده و حجم عرضه به بازارهای بینالمللی را دستخوش تغییر میکند.
تضمین امنیت خوراک فولادسازان با پایداری تولید مواد اولیه
رشد اختصاصی در بخشهای گندله و کنسانتره، پیامدهای اقتصادی فراتری از آمارهای صرف دارد. افزایش تولید این دو نهاده حیاتی، ریسک کمبود مواد اولیه را برای کارخانجات فولادسازی به حداقل میرساند و پایداری زنجیره تأمین را در برابر شوکهای عرضه بیمه میکند. از سوی دیگر، رشد ۱۶.۸ درصدی فروش (که نرخی بالاتر از رشد تولید است) سیگنال مثبتی از بهبود درآمدهای ارزی و ریالی شرکتها ارسال میکند. این اختلاف معنادار میان رشد فروش و تولید میتواند ناشی از افزایش نرخهای جهانی، بهبود قیمتگذاری محصولات یا موفقیت در بازاریابی صادراتی باشد که در نهایت منجر به تقویت بنیه مالی شرکتها و افزایش جذابیت سهام آنها در بازار سرمایه خواهد شد.
الزامات استمرار رشد؛ توسعه زیرساخت و عبور از گلوگاه انرژی
حفظ دستاوردهای فعلی و تداوم رشد سالانه در ماههای آتی، نیازمند تدابیر ویژهای در سطح کلان است. گزارش مرکز پژوهشها بهصورت ضمنی بر ضرورت رفع ناترازی انرژی تأکید دارد؛ چراکه پاشنه آشیل صنعت معدن در حال حاضر، ناپایداری در تأمین برق و گاز است. علاوه بر این، توسعه شبکه لجستیک ریلی برای جابجایی انبوه مواد معدنی از معادن به کارخانجات و بنادر، شرط لازم برای کاهش بهای تمامشده و حفظ قدرت رقابتپذیری است. سیاستگذاران باید با تنوعبخشی به بازارهای صادراتی و تسهیل قوانین تجاری، مسیر را برای ارزآوری بیشتر هموار کنند تا صنعت معدن بتواند نقش خود را بهعنوان جایگزین نفت در اقتصاد ملی تثبیت کند.
***
گزارش آبان ۱۴۰۴ نشاندهنده «تابآوری ساختاری» صنعت معدن در برابر فشارهای عملیاتی است. رشد ۱۶.۸ درصدی فروش در مقابل رشد ۸.۶ درصدی تولید، بیانگر «اثر تورمی» و «بهبود نرخهای فروش» است که حاشیه سود شرکتها را محافظت کرده است. با این حال، افت ماهانه هشداری جدی برای سیاستگذار است؛ وابستگی خطوط تولید به حاملهای انرژی و نوسانات فصلی، ریسک سیستماتیک این صنعت را بالا برده است. تمرکز رشد بر گندله و کنسانتره، استراتژی صحیح «حرکت به سمت پاییندست» را تأیید میکند که باید با سرمایهگذاری در زیرساختها حمایت شود.
