در جریان دومین رویداد ملی ایدههای فناورانه در زنجیره ارزش مس که در دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان برگزار شد، نخبگان و مدیران صنعتی بر لزوم گذار فوری از روشهای سنتی به فناوریهای نوین برای توقف خامفروشی تأکید کردند. کارشناسان با هشدار نسبت به فاصله معنادار صنعت مس ایران (نسل 3) با استانداردهای جهانی (نزدیک به نسل 6)، تنها راه بقا و سودآوری پایدار را در ایجاد اکوسیستم واقعی نوآوری و حمایت از شرکتهای دانشبنیان دانستند. در این نشست همچنین از سامانه جامع نوآوری شرکت ملی مس رونمایی شد که مسیری شفاف برای جذب ایدههای نخبگان سراسر کشور فراهم میکند.
همافزایی صنعت و دانشگاه؛ الزامِ برنامه هفتم توسعه
تالار خیام دانشگاه ولیعصر (عج) شهر رفسنجان در تاریخ 23 آذرماه میزبان پنل تخصصی و راهبردی با عنوان «توسعه فناوری در زنجیره ارزش مس» بود. این نشست که در حاشیه دومین روز از رویداد ملی ایدههای فناورانه برگزار شد، محلی برای تلاقی دیدگاههای مدیران ارشد صنعت مس، اساتید دانشگاه و فعالان اکوسیستم استارتاپی بود. ضیاالدین پورکریمی، مدیر مرکز تحقیقات فناوری مواد معدنی، در آغاز این نشست، برگزاری چنین رویدادهایی را بارقهای از امید برای ترسیم آیندهای روشنتر در صنعت مس دانست. وی با تأکید بر اینکه افزایش بهرهوری در خطوط تولید تنها از مسیر تزریق ایدههای نوآورانه میگذرد، تصریح کرد که تحقق اهداف کمی و کیفی مندرج در برنامه هفتم توسعه در بخش معدن، بدون تکیه عملی و نه شعاری بر شرکتهای دانشبنیان امکانپذیر نخواهد بود.
تغییر پارادایم از «خرید تکنولوژی» به «خلق راهحل»
غلامرضا ملاطاهری، معاون طرح و برنامهریزی راهبردی شرکت ملی مس، در تحلیل جایگاه ایران در نقشه معدنی جهان، کشور را یکی از هابهای اصلی دانش فنی استخراج معرفی کرد. وی با دعوت از جامعه دانشگاهی برای ورود به عمق چالشهای صنعتی، استراتژی شرکتهای بزرگ را «درهای باز» به سوی نوآوری توصیف کرد. ملاطاهری نگاه بنگاههای اقتصادی به مقوله فناوری را کاملاً مبتنی بر «سود و زیان» دانست و استدلال کرد که اگر یک شرکت دانشبنیان بتواند با راهکاری هوشمندانه، راندمان تولید را حتی به میزان اندکی افزایش دهد، صنعت بدون درنگ از آن استقبال خواهد کرد. از دیدگاه او، مأموریت اصلی دانشبنیانها باید حل مشکلات واقعی و گلوگاههای فنی صنعت باشد، نه صرفاً ارائه تئوریهای انتزاعی.
فقدان اکوسیستم و بحران فرهنگ کارآفرینی
آسیبشناسی فضای کسبوکارهای نوپا در استان کرمان، محور سخنان فرهاد راهداری، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان بود. وی چالش اصلی را نه در کمبود ایده، بلکه در نبود «فرهنگ صحیح کارآفرینی» و فقدان یک اکوسیستم منسجم دانست. راهداری با انتقاد از سردرگمی فارغالتحصیلان دانشگاهی، بر لزوم شکلگیری زنجیرهای متصل از ایده تا بازار تأکید کرد. وی همچنین استفاده از هوش مصنوعی (AI) در صنعت مس را یک ضرورت اجتنابناپذیر خواند، اما هشدار داد که برخورد سطحی با این فناوری راهگشا نیست و نیازمند پیادهسازی اصولی و عمیق در لایههای مختلف فرآیندهای معدنی است.
هشدار درباره شکاف تکنولوژیک و جذابیت بازارهای موازی
مسعود رضاییزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه تحصیلات تکمیلی، با ترسیم تصویری نگرانکننده از وضعیت تکنولوژیک صنایع داخلی، فاصله میان ایران و جهان را بسیار زیاد ارزیابی کرد. به گفته وی، در حالی که جهان صنعتی در حال نزدیک شدن به استانداردهای «صنعت 6» است، صنایع معدنی ما در خوشبینانهترین حالت در «صنعت 3» متوقف شدهاند و هنوز گامهای جدی برای ورود به عصر دیجیتال (صنعت 4) برداشته نشده است. وی همچنین به تأثیر مخرب بیثباتی اقتصادی بر انگیزه نخبگان اشاره کرد و گفت وقتی سرمایهگذاری در طلا و سکه سودآورتر از تأسیس یک مرکز فناوری است، حیات شرکتهای دانشبنیان به شدت تهدید میشود.
حرکت به سوی «مس سبز» با تلفیق فناوریها
محسن کاظمینژاد، استاد دانشگاه صنعتی شریف، تمرکز بر زنجیره ارزش را تنها راهکار مقابله با خامفروشی دانست. وی با اشاره به ترندهای جهانی، حرکت به سمت «ذوب سبز» و تولید محصولاتی با کمترین ردپای کربنی را الزامی برای حفظ بازارهای صادراتی برشمرد. کاظمینژاد تأکید کرد که پیچیدگیهای صنعت امروز با یک فناوری تکبعدی قابل حل نیست و نیازمند تلفیق (Integration) مجموعهای از فناوریهای پیشرفته هستیم. به باور او، توسعه زنجیره ارزش مس باید همگام و همراستا با توسعه «زنجیره ارزش فناوری» پیش برود.
الزام باورمندی سیاستگذاران به توان داخلی
مهدی جاودانی، مشاور مدیر مجتمع مس سرچشمه، مانع اصلی در مسیر بومیسازی را نه ناتوانی فنی، بلکه عدم باور برخی مدیران و سیاستگذاران کلان دانست. وی با انتقاد از نگاههایی که همچنان چشم به واردات دارند، تصریح کرد که بسیاری از تجهیزات پیچیده صنعت مس قابلیت ساخت داخل را دارند، مشروط بر اینکه نقشهراهی شفاف و ارادهای محکم برای حمایت از سازندگان داخلی وجود داشته باشد.
رونمایی از دروازه ورودی ایدهها به شرکت مس
در پایان این پنل، زهرا منافی، مدیر تحقیقات و نوآوری شرکت ملی صنایع مس ایران، از عملیاتی شدن زیرساختهای جذب ایده خبر داد. وی با اشاره به فعال بودن مراکز تحقیق و توسعه (R&D) در تمامی مجتمعهای تولیدی، از راهاندازی «سامانه جامع تحقیق، توسعه و نوآوری» رونمایی کرد. این سامانه به عنوان یک پلتفرم ملی و شفاف، به تمامی پژوهشگران، وندورها و نخبگان از سراسر کشور اجازه میدهد تا ایدههای خود را ثبت کنند. منافی تضمین داد که فرآیند داوری و ارزیابی در این سامانه کاملاً شفاف بوده و صاحبان ایده میتوانند روند بررسی طرحهای خود را رصد کنند.
***
شکاف تکنولوژیک مطرح شده در این پنل (فاصله بین صنعت 3 و 4)، یک زنگ خطر جدی برای «مزیت رقابتی» صنعت مس ایران است. در بازارهای جهانی، هزینه تولید (Cost Production) و استانداردهای زیستمحیطی (مانند مالیات کربن) تعیینکننده برنده نهایی هستند. عدم گذار به «صنعت 4» و هوشمندسازی معادن، به معنای افزایش هزینههای سربار و کاهش بهرهوری نسبت به رقبای جهانی است. تأکید بر «مس سبز» نشاندهنده درک صحیح از آینده تقاضای جهانی است، جایی که مشتریان فلزات، سختگیریهای شدیدی روی زنجیره تأمین پایدار اعمال خواهند کرد. بنابراین، سرمایهگذاری روی دانشبنیانها در اینجا حکم هزینه (Expense) را ندارد، بلکه نوعی سرمایهگذاری سرمایهای (CAPEX) برای تضمین بقای جریان درآمدی در دهه آینده است.
