جهش تجدیدپذیرها؛ آسیا در اوج، جهان نیازمند شتاب بیشتر

*سهم 70 درصدی آسیا در رشد ظرفیت تجدیدپذیرها

بر اساس گزارش «آمار انرژی‌های تجدیدپذیر 2025» که توسط آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA) منتشر شد، قاره آسیا به تنهایی 71 درصد از ظرفیت جدید انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2024 را به خود اختصاص داده است. این آمار جایگاه پیشروی این قاره در گذار جهانی به سمت انرژی‌های پاک را تایید می‌کند. پس از آسیا، اروپا با سهم 12.3 درصدی و آمریکای شمالی با 7.8 درصد در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

*افزایش شکاف توسعه میان مناطق مختلف جهان

گزارش IRENA نشان می‌دهد که تمرکز رشد در آسیا، شکاف توسعه انرژی‌های پاک را در جهان عمیق‌تر کرده است. آفریقا، اوراسیا، آمریکای مرکزی و کارائیب مجموعاً تنها 2.8 درصد از کل افزایش ظرفیت تجدیدپذیرها را به خود اختصاص داده‌اند. به طور مشخص، قاره آفریقا با وجود پتانسیل بالای اقتصادی، تنها 7.2 درصد به ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر خود افزوده است که این روند نگران‌کننده تلقی می‌شود.

*جهان در مسیر دستیابی به هدف 11 تراواتی نیست

با وجود رشد 15 درصدی ظرفیت در سال 2024، جهان در مسیر دستیابی به هدف توافق کنفرانس COP28 یعنی سه برابر کردن ظرفیت تا سال 2030 قرار ندارد. برای رسیدن به هدف 11.2 تراواتی، به رشد سالانه بسیار سریع‌تری نیاز است. با روند فعلی، جهان با کمبود 0.9 تراواتی مواجه خواهد شد و تنها به ظرفیت 10.3 تراوات خواهد رسید. دستیابی به این هدف نیازمند رشد سالانه 16.6 درصدی در کمتر از پنج سال باقی‌مانده است.

*سلطه مطلق انرژی خورشیدی و بادی در بازار

انرژی‌های خورشیدی و بادی با اختصاص 97.5 درصد از کل ظرفیت خالص افزوده شده در سال 2024، پیشران اصلی این گذار هستند. انرژی خورشیدی به تنهایی 453 گیگاوات و انرژی بادی 114 گیگاوات از این رشد را تشکیل داده‌اند. این آمار رقابت‌پذیری اقتصادی بالای این دو منبع انرژی را برای تامین امنیت انرژی و ایجاد فرصت‌های تجاری پایدار اثبات می‌کند.

*تجدیدپذیرها در آستانه سبقت از سوخت‌های فسیلی

سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از کل ظرفیت نصب‌شده برق جهان به 46.2 درصد رسیده و در حال نزدیک شدن به سهم 47.3 درصدی سوخت‌های فسیلی است. علاوه بر این، تولید برق تجدیدپذیر در سال 2023 با رشد 5.6 درصدی به 8928 تراوات-ساعت رسید. در مقابل، تولید برق از منابع غیرتجدیدپذیر تنها 1.2 درصد رشد داشته است. در نتیجه، منابع پاک تا پایان سال 2023 نزدیک به 30 درصد از کل تولید برق جهان را به خود اختصاص داده‌اند.

***

گزارش اخیر IRENA تصویری دوگانه از وضعیت انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان ترسیم می‌کند. از یک سو، رشد بی‌سابقه ظرفیت و سلطه انرژی خورشیدی و بادی، نشان‌دهنده شتاب‌گیری گذار انرژی و رقابت‌پذیری بالای اقتصادی این منابع است. از سوی دیگر، تمرکز 70 درصدی این رشد در آسیا و عقب‌ماندگی شدید مناطقی مانند آفریقا، زنگ خطری جدی برای توسعه نامتوازن و نابرابری در دسترسی به انرژی پاک است. با اینکه جهان به رکورد جدیدی در افزایش ظرفیت دست یافته، اما همچنان با هدف‌گذاری بلندپروازانه COP28 فاصله معناداری دارد. این شکاف نشان می‌دهد که برای تحقق اهداف اقلیمی، سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، انتقال فناوری و سیاست‌گذاری‌های حمایتی در سطح جهانی، به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته، امری ضروری و فوری است.