ارزیابی رسمی سازمان زمین‌شناسی: جای نگرانی نیست
در پی انتشار اخباری مبنی بر افزایش حجم بخار از دهانه آتشفشان دماوند، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور اعلام کرد این پدیده کاملاً طبیعی است. بر اساس گزارش‌های فنی معاونت زمین‌شناسی این سازمان، وضعیت فعلی در چارچوب رفتار عادی یک آتشفشان خفته طبقه‌بندی می‌شود. این سازمان تأکید کرد که تاکنون هیچ‌گونه شواهدی دال بر احتمال فعال‌شدن قریب‌الوقوع دماوند به دست نیامده است.
داده‌های لرزه‌نگاری فعالیت غیرعادی را تأیید نمی‌کند
بررسی دقیق داده‌های لرزه‌نگاری منطقه دماوند، آرامش موجود در پوسته زمین را تأیید می‌کند. طبق اعلام سازمان زمین‌شناسی، تحلیل داده‌های سه ماه اخیر نشان می‌دهد که هیچ رخداد لرزه‌ای قابل‌توجهی که با فعالیت آتشفشانی مرتبط باشد، ثبت نشده است. تنها یک زمین‌لرزه با بزرگای ۲.۷ در تاریخ ۱۵ تیرماه سال جاری و در فاصله ۱۹ کیلومتری شمال غرب قله رخ داده است که از نظر کارشناسان، به تنهایی نمی‌تواند نشانه فعالیت ماگمایی باشد.
سابقه‌ای از تغییرات بخار در آتشفشان دماوند
آتشفشان دماوند به عنوان یک آتشفشان جوان اما خفته شناخته می‌شود که سابقه فعالیت تاریخی ثبت‌شده ندارد. با این حال، وجود چشمه‌های آبگرم متعدد و خروج دائمی بخارات، گواهی بر خاموش نبودن کامل آن است. تغییر در شدت خروج بخار پدیده‌ای بی‌سابقه نیست؛ به عنوان نمونه، از بهمن‌ماه سال ۱۳۸۵ نیز افزایش چشمگیر بخار به مدت چند ماه مشاهده شد. در آن زمان نیز کارشناسان پس از بررسی‌ها، نشانه‌ای از فعالیت قریب‌الوقوع آتشفشانی نیافتند و افزایش بخارات را به نفوذ بیشتر آب به لایه‌های زمین نسبت دادند.
اهمیت پایش مستمر و شبکه رفتارسنجی پوسته زمین
کارشناسان تأکید می‌کنند که فعال شدن یک آتشفشان نیازمند مجموعه‌ای از علائم همزمان مانند تغییر در الگوی لرزه‌خیزی است که در مورد دماوند مشاهده نمی‌شود. با این حال، اهمیت پایش دائمی پوسته زمین در این منطقه بسیار بالاست. سازمان زمین‌شناسی از سال ۱۳۸۳ با پایش هیدروژئوشیمیایی چشمه‌های آبگرم و مطالعات مکان‌یابی شبکه لرزه‌نگاری، اقداماتی را آغاز کرده است. ایجاد یک شبکه کامل رفتارسنجی پوسته زمین در منطقه دماوند جزو برنامه‌های آتی این سازمان است تا امکان پیش‌بینی دقیق‌تر رفتار آتشفشان فراهم شود.
***
گزارش سازمان زمین‌شناسی ضمن ایجاد آرامش در افکار عمومی، اهمیت حیاتی سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های پایش مخاطرات طبیعی را برجسته می‌کند. هرچند دماوند در حال حاضر فعالیتی ندارد، اما نزدیکی آن به کلان‌شهر تهران و مراکز جمعیتی، لزوم استقرار شبکه‌های پیشرفته رفتارسنجی را دوچندان می‌سازد. توسعه این شبکه‌ها نه تنها یک اقدام پیشگیرانه برای مدیریت بحران‌های احتمالی آینده است، بلکه از منظر اقتصادی نیز با جلوگیری از بروز شایعات و حفظ آرامش روانی جامعه، از آسیب‌های اقتصادی غیرمستقیم جلوگیری می‌کند. این امر نشان می‌دهد که تخصیص بودجه به تحقیقات زمین‌شناسی، یک سرمایه‌گذاری استراتژیک برای تضمین ایمنی و پایداری ملی است.
