***مراسم امضای قرارداد و جزئیات فنی پروژه
*امضای تاریخی قرارداد 600 میلیون دلاری در وزارت نفت
مراسم امضای قرارداد توسعه میدان گازی “مدار” در تاریخ 23 شهریور 1404 با حضور مقامات ارشد دو طرف در ساختمان وزارت نفت برگزار شد. حمید بورد معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی نفت، سیدعباس حسینی مشاور وزیر صمت، سعید زرندی مدیرعامل گروه فولاد مبارکه و عباس اکبری محمدی معاون سرمایه‌گذاری فولاد مبارکه از شخصیت‌های کلیدی این مراسم بودند. همچنین حامدحسین ولی‌بیک معاون اقتصادی، رضا حیدری معاون فروش فولاد مبارکه و مدیران شرکت اویک در این نشست حضور یافتند.
*موقعیت استراتژیک میدان مدار در قلب صنعت گاز کشور
میدان گازی “مدار” در موقعیتی استثنایی در فاصله 40 کیلومتری پالایشگاه فازهای 15 و 16 پارس جنوبی واقع شده است. این میدان که در سال 2009 کشف شد، در مجاورت میادین مهم عسلویه شرقی، تابناک و خیام غربی قرار دارد. ذخیره درجای این میدان 8.8 تریلیون فوت‌مکعب برآورد می‌شود که پتانسیل عظیمی برای تأمین انرژی صنایع کشور محسوب می‌شود. موقعیت جغرافیایی میدان در استان بوشهر و جنوب فارس، امکان بهره‌برداری سریع و انتقال مستقیم به شبکه گاز کشور را فراهم می‌کند.
*اهداف کمی و کیفی پروژه در افق 20 ساله
قرارداد منعقده با هدف تولید روزانه 13 میلیون مترمکعب گاز طبیعی و 40 هزار بشکه میعانات گازی طراحی شده است. در طول دوره 20 ساله قرارداد، تولید تجمعی به 65 میلیارد مترمکعب گاز و 127 میلیون بشکه میعانات خواهد رسید. این حجم عظیم تولید نه‌تنها نیاز کامل گروه فولاد مبارکه را پوشش می‌دهد، بلکه به کاهش ناترازی گاز کشور نیز کمک شایانی خواهد کرد. ضریب بازیافت بالای 70 درصد این میدان، بازدهی اقتصادی قابل‌توجهی را تضمین می‌کند.
*زیرساخت‌های عملیاتی و مهندسی پروژه
توسعه میدان مدار شامل احداث زیرساخت‌های گسترده‌ای است که تکمیل 20 حلقه چاه در 4 کلاستر را شامل می‌شود. از این تعداد، 19 حلقه چاه جدید حفر خواهد شد و یک حلقه نیز تعمیراتی است. پروژه همچنین احداث تأسیسات سرچاهی پیشرفته را در برمی‌گیرد. شبکه انتقال شامل 70 کیلومتر خطوط لوله جریانی، 33 کیلومتر خطوط لوله تولید و بیش از 100 کیلومتر خطوط انتقال است. تأسیسات اندازه‌گیری دقیق، واحدهای تفکیک گاز و میعانات و سیستم‌های تصفیه آب همراه نیز از دیگر اجزای این پروژه عظیم هستند.
*اشتغال‌زایی و توسعه مناطق محروم بوشهر
یکی از اهداف مهم این پروژه، ایجاد فرصت‌های شغلی در مناطق محروم استان بوشهر است. با توجه به حجم عملیات اجرایی و نیاز به نیروی انسانی متخصص و غیرمتخصص، پیش‌بینی می‌شود صدها فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم ایجاد شود. این امر علاوه بر رونق اقتصادی منطقه، به توسعه متوازن و کاهش مهاجرت از استان‌های کمتر توسعه‌یافته کمک خواهد کرد. همچنین جذب سرمایه 600 میلیون دلاری در صنعت نفت و گاز، محرک توسعه زیرساخت‌های منطقه خواهد بود.
*** چشم‌انداز همکاری‌های استراتژیک و تحلیل اقتصادی
*فولاد مبارکه؛ شریک پایدار انرژی در دیدگاه شرکت ملی نفت
حمید بورد معاون وزیر نفت در اظهاراتی مهم، فولاد مبارکه را “شریک پایدار انرژی” خواند و تأکید کرد این قرارداد در اولین فرصت وارد مرحله اجرایی می‌شود. وی با اشاره به آمادگی مصوبه شورای اقتصاد، اعلام کرد بخش عمده اقدامات لازم انجام شده و عملیات اجرایی به‌زودی آغاز خواهد شد. این رویکرد نشان‌دهنده تغییر پارادایم در همکاری صنایع بزرگ با بخش بالادستی نفت و گاز است که می‌تواند الگویی برای سایر صنایع انرژی‌بر باشد.
*پیش‌بینی انعقاد 5 تا 6 قرارداد مشابه تا پایان سال
معاون وزیر نفت در چشم‌اندازی امیدوارکننده اعلام کرد تا پایان سال جاری، 5 تا 6 قرارداد مهم دیگر در حوزه توسعه میادین گازی امضا خواهد شد. این قراردادها که به‌صورت ماهانه منعقد می‌شوند، رونق و شکوفایی اقتصاد کشور را تقویت خواهند کرد. همچنین اشاره شد که واحدهای پتروشیمی نیز به‌زودی قراردادهای مشابهی با شرکت ملی نفت امضا خواهند کرد که نشان از رویکرد جدید دولت در جذب سرمایه بخش خصوصی برای توسعه منابع انرژی دارد.
*عایدی 17 میلیارد دلاری دولت از میدان مدار
براساس محاسبات اقتصادی، پیش‌بینی می‌شود توسعه میدان گازی مدار درآمدی حدود 17 میلیارد دلار برای کشور در طول 20 سال داشته باشد. این رقم که از محل فروش گاز و میعانات گازی حاصل می‌شود، سهم قابل‌توجهی در بودجه دولت خواهد داشت. علاوه بر این، سودآوری اقتصادی پروژه برای فولاد مبارکه نیز قابل‌توجه است که انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی را فراهم می‌کند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد بازگشت سرمایه در این پروژه جذاب و در بازه زمانی مناسبی محقق خواهد شد.
*ملاحظات زیست‌محیطی در اولویت توسعه
با توجه به قرارگیری میدان مدار در منطقه حفاظت‌شده، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در اولویت اول پروژه قرار دارد. مدل توسعه‌ای انتخاب‌شده به‌گونه‌ای طراحی شده که کمترین تأثیرات زیست‌محیطی را داشته باشد. این رویکرد نشان می‌دهد توسعه صنعتی و حفاظت از محیط زیست می‌توانند به‌صورت همزمان محقق شوند. استفاده از فناوری‌های نوین در حفاری و بهره‌برداری، انتشار آلاینده‌ها را به حداقل خواهد رساند.
*مقایسه ظرفیت میدان مدار با پارس جنوبی
حمید بورد در تحلیلی مهم، ظرفیت تولید میدان مدار را معادل نیمی از یک فاز میدان گازی پارس جنوبی دانست. این مقایسه اهمیت استراتژیک پروژه را نشان می‌دهد، چراکه پارس جنوبی بزرگترین میدان گازی جهان محسوب می‌شود. با تولید روزانه 13 میلیون مترمکعب گاز، میدان مدار سهم قابل‌توجهی در افزایش ظرفیت تولید گاز کشور خواهد داشت که در شرایط فعلی ناترازی گاز، رقمی بسیار حیاتی است.
*تأمین 75 درصد تجهیزات از داخل کشور
یکی از نکات قوت پروژه، تأمین بیش از 75 درصد تجهیزات مورد نیاز از تولیدکنندگان داخلی است. این امر نه‌تنها به کاهش وابستگی به واردات کمک می‌کند، بلکه موجب رونق صنایع داخلی و انتقال فناوری نیز خواهد شد. پیچیدگی فنی پایین پروژه و تجربه موفق در پروژه‌های مشابه، تضمین‌کننده اجرای موفق آن است. همکاری با شرکت اویک به‌عنوان پیمانکار اصلی، با توجه به سوابق درخشان این شرکت در پروژه‌های نفت و گاز، عامل دیگری در موفقیت پروژه خواهد بود.
*** چالش‌های گذشته و راهکارهای آینده فولاد مبارکه
*بحران کمبود گاز و خسارت 5.5 میلیون تنی به تولید
سعید زرندی مدیرعامل فولاد مبارکه در تشریح چالش‌های گذشته اعلام کرد از سال 1400 تا مردادماه سال جاری، به دلیل محدودیت‌های گازی، حدود 5.5 میلیون تن از تولید آهن اسفنجی از دست رفته است. این رقم که معادل میلیون‌ها تن شمش و کلاف گرم است، خسارت اقتصادی هنگفتی به بزرگترین واحد صنعتی کشور وارد کرده است. در حالی که مصرف روزانه گاز فولاد مبارکه در اوج تولید به 15 میلیون مترمکعب می‌رسد، در ماه‌های پایانی سال گذشته تنها یک‌پنجم این نیاز یعنی 3.6 میلیون مترمکعب تخصیص یافت.
*استراتژی خودکفایی انرژی با تولید 1270 مگاوات برق
در پاسخ به بحران‌های انرژی، فولاد مبارکه استراتژی خودتأمینی را در پیش گرفته است. این شرکت تاکنون بیش از 850 مگاوات ظرفیت تولید برق ایجاد کرده و تا پایان سال جاری 420 مگاوات دیگر به این ظرفیت اضافه خواهد کرد. با تکمیل این پروژه‌ها، مجموع ظرفیت تولید برق فولاد مبارکه به 1270 مگاوات خواهد رسید که گامی بزرگ در جهت استقلال انرژی محسوب می‌شود. این اقدام نه‌تنها نیاز داخلی شرکت را تأمین می‌کند، بلکه امکان تزریق مازاد به شبکه سراسری را نیز فراهم می‌آورد.
*دو هدف استراتژیک فولاد مبارکه از سرمایه‌گذاری در میدان مدار
مدیرعامل فولاد مبارکه دو هدف اصلی از این سرمایه‌گذاری را تشریح کرد: نخست تأمین پایدار گاز برای تداوم تولید بدون وقفه، و دوم سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای جدید به میزان 20 درصد از منابع شرکت. این رویکرد دوگانه نشان‌دهنده نگاه بلندمدت مدیریت فولاد مبارکه به توسعه پایدار است. تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری در کنار تأمین نیازهای اساسی، ریسک‌های آتی را کاهش داده و سودآوری بلندمدت را تضمین می‌کند.
*نقش کلیدی وزارت صمت در تحقق قرارداد
سعید زرندی از نقش حیاتی وزارت صنعت، معدن و تجارت در تحقق این قرارداد قدردانی کرد. پیگیری‌های مستمر وزیر صمت و تغییر رویکرد وزارت نفت در پذیرش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، زمینه‌ساز این توافق تاریخی شد. همچنین برنامه‌های قانون برنامه هفتم توسعه که مشارکت بخش خصوصی در توسعه میادین را تسهیل کرده، نقش مهمی در این فرآیند داشته است. این همکاری بین‌بخشی الگویی موفق برای حل چالش‌های ملی است.
*فرآیند سریع انتقال گاز از عسلویه به اصفهان
یکی از مزایای کلیدی پروژه، امکان انتقال مستقیم گاز تولیدی به پالایشگاه‌های فاز 15 و 16 عسلویه است. گاز استخراجی پس از تصفیه و فرآورش در این پالایشگاه‌ها، معادل آن در اصفهان به فولاد مبارکه تحویل داده خواهد شد. این مکانیزم سوآپ داخلی، نیاز به احداث خطوط لوله انتقال طولانی را مرتفع کرده و سرعت بهره‌برداری را افزایش می‌دهد. با این روش، بخش عمده نیاز روزانه 13 میلیون مترمکعبی فولاد مبارکه تأمین خواهد شد.
*آغاز فوری عملیات اجرایی با مشارکت اویک
مدیرعامل فولاد مبارکه تأکید کرد عملیات اجرایی پروژه از فردای امضای قرارداد آغاز خواهد شد. مشارکت شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) به‌عنوان پیمانکار اصلی، با توجه به تجربه گسترده این شرکت در پروژه‌های مشابه، تضمین‌کننده اجرای موفق است. برنامه‌ریزی دقیق انجام‌شده نشان می‌دهد ظرف 2 تا 3 سال آینده، پروژه به مرحله پیش‌تولید خواهد رسید که برای یک پروژه بالادستی، زمان بسیار مناسبی محسوب می‌شود.
*** انقلاب انرژی در صنعت فولاد ایران
قرارداد توسعه میدان گازی مدار فراتر از یک توافق تجاری، نقطه عطفی در تحول ساختاری صنایع انرژی‌بر کشور محسوب می‌شود. این الگوی جدید همکاری که در آن صنایع بزرگ به‌جای انتظار برای تخصیص منابع دولتی، خود در توسعه منابع انرژی سرمایه‌گذاری می‌کنند، می‌تواند راه‌حل پایدار چالش‌های انرژی باشد. موفقیت این پروژه می‌تواند الگویی برای سایر صنایع انرژی‌بر نظیر پتروشیمی، سیمان و آلومینیوم باشد که با چالش‌های مشابهی مواجه هستند.
از منظر اقتصاد کلان، این سرمایه‌گذاری 600 میلیون دلاری در شرایط تحریم، نشان‌دهنده اعتماد بخش خصوصی به آینده اقتصاد کشور است. عایدی 17 میلیارد دلاری دولت در کنار تأمین پایدار انرژی برای بزرگترین تولیدکننده فولاد کشور، معادله برد-برد را محقق می‌کند. همچنین ایجاد اشتغال در مناطق محروم و استفاده حداکثری از توان داخلی، ابعاد توسعه‌ای این پروژه را تکمیل می‌کند.
چشم‌انداز انعقاد 5 تا 6 قرارداد مشابه تا پایان سال، نویدبخش دوران جدیدی در مدیریت منابع انرژی کشور است. این رویکرد که ناترازی 350 میلیون مترمکعبی گاز کشور را هدف قرار داده، می‌تواند در میان‌مدت، ایران را از واردکننده گاز به صادرکننده پایدار تبدیل کند. تحقق این هدف نیازمند تداوم سیاست‌های حمایتی دولت و مشارکت فعال بخش خصوصی است که قرارداد میدان مدار، نمونه موفق آن محسوب می‌شود.
