علیرضا رحیم، مدیرعامل فولاد هرمزگان، در دوازدهمین کنفرانس استیلپرایس نسبت به حذف فولادسازان ایرانی از بازارهای صادراتی در صورت عدم تولید فولادهای پیشرفته (AHSS) ظرف ۵ سال آینده هشدار داد. وی با اشاره به رشد ارزش بازار جهانی این محصولات از ۴۸ میلیارد دلار به ۱۰۳ میلیارد دلار تا سال ۲۰۳۵، بر حاشیه سود ۳۰ تا ۴۰ درصدی این بخش تاکید کرد. به گفته رحیم، شرکتهای پیشرو مانند SSAB بیش از ۹۰ درصد فروش خود را به این محصولات اختصاص دادهاند و ایران نیز باید با سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه و همکاری با خودروسازان، مسیر خود را تغییر دهد.
الزامات حیاتی بازار و محرکهای تولید فولاد پیشرفته
علیرضا رحیم، مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان، در جریان دوازدهمین کنفرانس استیلپرایس که با محوریت فولادهای پیشرفته در هتل استقلال تهران برگزار شد، تحلیل دقیقی از آینده صنعت فولاد ارائه کرد. وی در حضور چهرههای شاخصی همچون محمد مسعود سمیعینژاد، رئیس هیئت عامل ایمیدرو، تاکید کرد که صنعت فولاد جهان تحت تأثیر دو نیروی محرکه اصلی یعنی صنعت خودروسازی و الزامات بهرهوری انرژی قرار دارد. خودروسازان و صنایع انرژیبر، امروزه نیازمند فولادهایی با مقاومت بسیار بالا و در عین حال وزن سبک هستند. این نیاز بازار باعث شده تا تقاضا برای فولادهای پیشرفته با استحکام بالا (AHSS) با سرعتی چند برابر بیشتر از فولادهای معمولی رشد کند. برآوردها نشان میدهد که بازار جهانی این محصولات تا سال ۲۰۳۵ روندی کاملاً صعودی و مستمر را طی خواهد کرد.
استراتژی غولهای جهانی برای تسخیر بازار آینده
شرکتهای بزرگ و پیشگام در صنعت فولاد جهان نظیر پوسکو (POSCO)، آرسلورمیتال (ArcelorMittal)، ساب (SSAB) و بائو استیل (Baowu) خطر جاماندن از رقابت را زودتر درک کردهاند. این شرکتها با تمرکز بر توسعه مالکیت فکری (IP)، دیجیتالیزاسیون فرآیندها و ایجاد نسلهای جدید AHSS، گامهای بلندی برای تصاحب سهم بازار برداشتهاند. مدیرعامل فولاد هرمزگان هشدار داد که فولادسازانی که با تأخیر وارد این حوزه شوند، به زودی از چرخه رقابت جهانی حذف خواهند شد. تولید فولادهای پیشرفته علاوه بر تضمین بقا، مزایایی همچون پایداری محیط زیست، ارتقای ایمنی محصولات نهایی، افزایش رقابتپذیری اقتصادی و بهبود کارایی انرژی را برای تولیدکنندگان به ارمغان میآورد.
مدلهای موفق همکاری و مفهوم چسبندگی به مشتری
رحیم در تشریح استراتژی شرکتهای موفق، به مفهوم کلیدی «چسبندگی به مشتری» اشاره کرد. شرکتهای پیشرو به جای فروش صرف محصول، وارد فاز تولید مشترک با مشتریان خود شدهاند. او به عنوان نمونه بارز، به همکاری یک شرکت فولادی با ظرفیت تولید تنها ۸ میلیون تن با شرکت خودروسازی ولوو اشاره کرد. این فولادساز با تولید ورقهای خاص مورد نیاز ولوو، جایگاه خود را در زنجیره تامین تثبیت کرده است. آمارهای ارائه شده توسط مدیرعامل فولاد هرمزگان نشان میدهد که بیش از ۹۰ درصد از کل فروش شرکت SSAB و حدود ۷۵ درصد از فروش شرکت آرسلورمیتال، اکنون به فولادهای پیشرفته AHSS اختصاص دارد. این ارقام نشاندهنده تغییر استراتژیک غولهای فولادی از کمیت به سمت کیفیت و ارزش افزوده است.
نقش حیاتی سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه
یکی از ارکان اصلی موفقیت در بازار فولادهای پیشرفته، اختصاص بودجههای کلان به بخش تحقیق و توسعه (R&D) است. شرکتهای بزرگی مانند پوسکو و آرسلورمیتال، بودجههای چندصد میلیون دلاری را صرفاً برای این بخش در نظر میگیرند. این شرکتها با تأسیس بیش از ۳۰ دفتر تحقیقاتی در سراسر جهان، دانش فنی خود را به روز نگه میدارند. رحیم تاکید کرد که استراتژیهایی مانند مالکیت تکنولوژی، برندسازی محصول و حرکت به سمت نسل سوم AHSS برای رقابت با فلزاتی مثل آلومینیوم، بدون پشتوانه تحقیقاتی قوی امکانپذیر نیست. اجرای دقیق این استراتژیها منجر به تضمین فروش بلندمدت، پایداری تولید و در نهایت کاهش هزینههای عملیاتی میشود.
چالشهای ساختاری صنعت فولاد ایران
صنعت فولاد کشور برای ورود به این عرصه با موانع جدی روبرو است. مدیرعامل فولاد هرمزگان چالشهایی نظیر عدم آمادگی زنجیره تامین و توزیع، فقدان فناوری و تجهیزات مدرن و ناپایداری در کیفیت مواد اولیه را از مهمترین مشکلات فعلی برشمرد. علاوه بر این، مقاومت ساختاری مشتریان صنعتی در برابر تغییر، عدم آگاهی کافی بازار و نبود دانش فنی لازم، فرآیند گذار را دشوار کرده است. لزوم سرمایهگذاری سنگین در زیرساختها نیز مانع دیگری است که فولادسازان ایرانی باید برای عبور از آن چارهاندیشی کنند. با این حال، امیدواری وجود دارد که تولیدکنندگان داخلی با درک شرایط، به سمت تولید محصولات پیشرفته حرکت کنند.
چشمانداز سودآوری و رشد انفجاری بازار AHSS
ورود به بازار فولادهای پیشرفته، مزایای اقتصادی غیرقابل انکاری دارد. رحیم با ارائه آماری دقیق اعلام کرد که ارزش بازار جهانی AHSS از رقم ۴۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ به بیش از ۱۰۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۳۵ خواهد رسید. این رشد تقریباً دو برابر نرخ رشد کل بازار فولاد است. منطقه آسیا و اقیانوسیه به عنوان بزرگترین بازار مصرف این محصولات شناخته میشود. تولیدکنندگان این حوزه میتوانند از حاشیه سود بسیار جذاب ۳۰ تا ۴۰ درصدی بهرهمند شوند. همچنین مزایایی مانند ریسک کمتر در دوران رکود بازار، جذب سرمایهگذاران و شرکای بینالمللی و امکان حضور در پروژههای با فناوری بالا (High-Tech) از دیگر دستاوردهای ورود به این بازار است.
تهدیدات و فرصتهای پیشرو
حرکت جهانی به سمت کربنزدایی و تولید فولاد سبز، در کنار رشد روزافزون خودروهای برقی، فرصتهای بینظیری برای فولادهای پیشرفته ایجاد کرده است. دیجیتالیزاسیون و انقلاب صنعتی چهارم (Industry 4.0) نیز بستر مناسبی برای توسعه این محصولات فراهم میکند. اما در مقابل، هزینههای بسیار بالای تحقیق و توسعه، فقدان استانداردهای تولیدی مشخص، آماده نبودن تأمینکنندگان داخلی و ریسکهای تجاری و سیاسی، تهدیداتی هستند که باید مدیریت شوند. رحیم تاکید کرد که اگر فولادسازان ایرانی وارد حوزه AHSS نشوند، طی ۵ سال آینده از بازارهای صادراتی حذف خواهند شد و فرصت طلایی تامین نیاز خودروهای برقی را از دست میدهند.
نقشه راه پیشنهادی برای صنعت فولاد کشور
مدیرعامل فولاد هرمزگان در پایان، یک نقشه راه عملیاتی برای عبور از این بحران ارائه کرد. او پیشنهاد داد که فولادسازان ایرانی ابتدا با تولید نسل اول و دوم این فولادها وارد بازار شوند. سرمایهگذاری روی خطوط گالوانیزه پیوسته (CGL) دقیق، انجام تحقیق و توسعه مشترک و همکاری مستقیم با خودروسازان منطقهای در کشورهایی مانند ترکیه و هند و یا شرکتهایی مثل رنو، گامهای ابتدایی این مسیر هستند. هدفگذاری نهایی باید حرکت به سمت نسل سوم فولادهای پیشرفته تا سال ۲۰۳۰ و برندسازی محصول (مشابه برندهای Docol یا Fortiform) باشد. پاسخ به سوالاتی نظیر «چه محصولی تولید کنیم؟» و «کدام بازارها را هدف بگیریم؟» پیششرط اصلی اجرای این نقشه راه است.
***
اظهارات مدیرعامل فولاد هرمزگان نشاندهنده یک نقطه عطف حیاتی در استراتژی صنعتی کشور است. دادههای ارائه شده حاکی از آن است که دوران رقابت بر سر تناژ تولید به پایان رسیده و صنعت فولاد وارد عصر رقابت بر سر «تکنولوژی و ارزش افزوده» شده است. فاصله معنادار حاشیه سود ۳۰ تا ۴۰ درصدی فولادهای پیشرفته نسبت به فولاد معمولی، توجیه اقتصادی قدرتمندی برای سرمایهگذاریهای سنگین در بخش تحقیق و توسعه فراهم میکند. بقای بلندمدت شرکتهای فولادی ایران در بازارهای جهانی، مستلزم تغییر رویکرد فوری از خامفروشی یا تولید محصولات ساده به سمت تولید محصولات مهندسیشده و ایجاد شراکتهای استراتژیک با مصرفکنندگان نهایی است.
