عباس علیآبادی، وزیر نیرو، از برنامه راهبردی دولت برای ورود آب به بازار سرمایه و پایان دادن به انحصار دولتی در این حوزه خبر داد. بر اساس این طرح، تامین آب برای مصارف مازاد بر الگو از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس انجام خواهد شد تا جذابیت اقتصادی برای ورود بخش خصوصی ایجاد شود. وزیر نیرو تاکید کرد که تصمیمگیری نهایی درباره بستر معاملاتی این کالا بر عهده سازمان بورس است و منابع آن از طریق شیرینسازی و تصفیه فاضلاب تامین میشود.
جراحی اقتصاد آب برای جذب سرمایهگذار
عباس علیآبادی، وزیر نیرو، در تشریح تازهترین سیاستهای آبی کشور، بر لزوم تغییر بنیادین در نگاه اقتصادی به مسئله آب تاکید کرد. به باور سکاندار وزارت نیرو، ساختار فعلی اقتصاد آب فاقد جذابیتهای لازم برای فعالیت بخش خصوصی است و تا زمانی که این چرخه معیوب اصلاح نشود، نمیتوان انتظار ورود سرمایههای جدید به این صنعت حیاتی را داشت. این رویکرد نشاندهنده عزم دولت برای عبور از روشهای سنتی تأمین مالی و حرکت به سمت مدلهای اقتصادی مدرن در مدیریت منابع آبی است.
تفکیک بازار؛ آب یارانهای برای الگو، آب بورسی برای مازاد
مدل پیشنهادی وزارت نیرو بر پایه یک سیستم دوگانه و هوشمند طراحی شده است. طبق اظهارات علیآبادی، مشترکانی که مصرف خود را در چارچوب «الگوی تعیینشده» مدیریت کنند، همچنان از چتر حمایتی دولت و آب با نرخ یارانهای بهرهمند خواهند شد. اما در سمت مقابل، برای مصارف مازاد بر الگو، بازاری رقابتی شکل میگیرد. در این بازار جدید، قیمتگذاری دستوری جای خود را به مکانیزم عرضه و تقاضا میدهد و بخش خصوصی میتواند به عنوان بازیگر اصلی وارد میدان شود.
نقش کلیدی سازمان بورس در راهاندازی بازار آب
یکی از مهمترین محورهای سخنان وزیر نیرو، تعیین بستر معاملاتی برای این کالای استراتژیک است. علیآبادی با اشاره به پتانسیلهای موجود در بازار سرمایه، از امکان شکلگیری این بازار در «بورس کالا» یا «بورس انرژی» خبر داد. با این حال، وی تصریح کرد که تصمیمگیری نهایی در خصوص جزئیات فنی و انتخاب تالار معاملاتی مناسب، در حیطه اختیارات و صلاحیت تخصصی سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود تا شفافیت معاملات تضمین شود.
منابع تامین آب در بازار رقابتی
ایجاد بازار بدون تعریف سمت عرضه امکانپذیر نیست؛ از همین رو وزیر نیرو منابع مشخصی را برای تغذیه این بازار معرفی کرده است. پروژههای تولید آب شیرین از منابع لبشور یا شور (آبشیرینکنها) و همچنین طرحهای پیشرفته تصفیه فاضلاب و بازچرخانی آب، به عنوان منابع اصلی عرضه در این بازار شناخته میشوند. این تفکیک منابع به سرمایهگذاران اجازه میدهد تا با محاسبه دقیق هزینه تمامشده و قیمت فروش در بازار رقابتی، نسبت به سرمایهگذاری در پروژههای آبی اقدام کنند.
پایان عصر انحصار دولتی در مدیریت آب
بخش پایانی اظهارات وزیر نیرو به نقد ساختار فعلی اختصاص داشت. وی با صراحت اعلام کرد که بازار آب در شرایط کنونی وضعیتی کاملاً دولتی و انحصاری دارد که مانع بهرهوری است. هدف نهایی وزارت نیرو، «بازآفرینی» این ساختار و گذار از تصدیگری مطلق دولت به سمت بازاری کارآمد است. در این اکوسیستم جدید، رقابت پذیری و کارایی اقتصادی دو رکن اصلی خواهند بود که میتوانند بحران ناترازی آب را با ابزارهای اقتصادی مدیریت کنند.
***
طرح عرضه آب در بورس، گامی جسورانه برای واقعیسازی قیمت آب در بخش صنایع و مصارف سنگین محسوب میشود. این اقدام میتواند گره کور تأمین مالی پروژههای گرانقیمت انتقال و شیرینسازی آب را باز کند، زیرا با کشف قیمت واقعی در بورس، توجیه اقتصادی برای احداث آبشیرینکنها توسط بخش خصوصی فراهم میشود. اگرچه چالشهای فنی و حقوقی زیادی در مسیر کالاییسازی آب وجود دارد، اما تفکیک حساب مصرفکنندگان خانگی (یارانهای) از مصرفکنندگان تجاری (بورسی)، مدلی است که میتواند ضمن حفظ امنیت اجتماعی، بهرهوری منابع آبی را ارتقا دهد.
