مرتضی علیاکبری، مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات، در نشست خبری خود از پیشرفت چشمگیر پروژه استراتژیک «تولید عناصر نادر خاکی» خبر داد. وی با اعلام عبور موفق از فاز پایلوت و آغاز عملیات اجرایی کارخانه تولید انبوه در زمینی ۱۵ هکتاری، تجلی را پیشگام بومیسازی کامل دانش و تجهیزات این صنعت در خاورمیانه معرفی کرد. علیاکبری همچنین با اشاره به تولید فلز از اکسید به عنوان یک دستاورد فنی پیچیده، بر لزوم بازنگری در مدل ارزشگذاری شرکتهای پروژهمحور در بورس تأکید کرد.
استراتژی توسعه پلکانی؛ از آزمایشگاه تا صنعت
مدل توسعهای شرکت تجلی در پروژه پیچیده عناصر نادر خاکی (Rare Earth Elements)، بر مبنای کاهش ریسک و اطمینان فنی طراحی شده است. علیاکبری فرآیند طی شده را شامل سه مرحله کلیدی دانست: «مطالعات آزمایشگاهی»، «اجرای پایلوت نیمهصنعتی» و در نهایت «تولید انبوه صنعتی». این رویکرد گامبهگام باعث شده تا دانش فنی بومیسازی شده، کاملاً تثبیت شود. هماکنون فاز نهایی (تولید انبوه) با اخذ مجوزهای وزارت صمت، محیطزیست و تخصیص زمین ۱۵ هکتاری آغاز شده و قراردادهای زیرساختی نظیر تأمین برق، طراحی مهندسی و ساخت تجهیزات با پیمانکاران داخلی منعقد گردیده است.
شاهکار بومیسازی در خاورمیانه
مدیرعامل تجلی، کارخانه پایلوت این شرکت را «نخستین نمونه کاملاً بومی در خاورمیانه» نامید. وی تأکید کرد که تمامی تجهیزات این واحد، از جمله دستگاه پیشرفته الکترووینینگ (Electrowinning)، بدون دخالت خارجی و با تکیه بر توان متخصصان داخلی ساخته شده است. دستاورد فنی این واحد، تولید کنسانتره «مونازیت» با عیار ۳۰ تا ۴۰ درصد از خاکی با عیار بسیار پایین (۱۷۹ ppm) است. این افزایش غلظت خیرهکننده، نشاندهنده کارایی بالای فرآیند طراحی شده توسط تیمهای تحقیقاتی ایرانی است.
اقتصاد عناصر نادر؛ بازاری با ارزش افزوده بالا
علیاکبری با تشریح ابعاد اقتصادی این صنعت، عناصر نادر را به دو دسته «سبک» و «سنگین» تقسیم کرد. به گفته وی، قیمت جهانی عناصر سبک حدود ۲۷,۳۰۰ دلار در هر تن و عناصر سنگین به بیش از ۳۰۳,۰۰۰ دلار میرسد. تمرکز اصلی تجلی بر تولید عناصر سبک است که با احتساب نرخ ارز صادراتی، ارزشی معادل ۲.۵ میلیارد تومان به ازای هر تن دارد. در فاز تولید انبوه، ظرفیت تولید شامل ۴۵ هزار تن فلکسیاکسیدها، ۸,۹۰۰ تن کلریدها و ۲,۴۰۰ تن اکسیدها و فلکسیاکسیدها خواهد بود که جریان درآمدی قابلتوجهی را برای سهامداران ایجاد خواهد کرد.
عبور از مرز تکنولوژی؛ تولید فلز از اکسید
یکی از مهمترین بخشهای گزارش مدیرعامل، اعلام موفقیت در تولید «فلز» عناصر نادر خاکی بود. تا پیش از این، تمرکز بر تولید اکسید بود، اما اکنون تجلی توانسته است با عبور از این مرحله، به دانش پیچیده استحصال فلز خالص دست یابد. این موفقیت با همکاری دانشگاههای صنعتی شریف و شهید بهشتی و شرکت تحقیقاتی «آرسس» محقق شده است. به زودی کلنگزنی رسمی کارخانه تولید انبوه با حضور مقامات عالیرتبه وزارت صمت انجام خواهد شد تا ایران رسماً به باشگاه محدود تولیدکنندگان این مواد استراتژیک بپیوندد.
اولینهای تجلی؛ پیشتازی در ۴ جبهه
علیاکبری شرکت تجلی را صاحب چهار عنوان «اولین» در صنعت عناصر نادر خاکی ایران دانست:
- اولین پروانه بهرهبرداری رسمی در کشور.
- اولین صاحب دانش فنی تولید کنسانتره از منابع کمعیار.
- اولین کارخانه نیمهصنعتی تولید اکسید در مقیاس پایلوت.
- اولین سازنده بومی تجهیزات خط فرآوری (مانند سلولهای الکترووینینگ).
این پیشتازی تکنولوژیک، مزیت رقابتی پایداری را برای تجلی در بازارهای داخلی و منطقهای ایجاد کرده است.
نقد مدل ارزشگذاری بورسی؛ P/E گمراهکننده است
در بخش پایانی، مدیرعامل تجلی به یک چالش بورسی اشاره کرد. وی نسبت قیمت به درآمد (P/E) را برای شرکتهای «پروژهمحور» معیاری ناکارآمد و گمراهکننده دانست. استدلال او این است که سود اصلی این شرکتها در آینده و پس از بهرهبرداری پروژهها محقق میشود، در حالی که P/E فعلی تنها سود اندک دوران ساخت را نشان میدهد. او از سازمان بورس خواست تا با ایجاد دستهبندی جدید برای شرکتهای پروژهمحور، مدلهای ارزشگذاری متناسب با ماهیت توسعهای (مانند NAV یا خالص ارزش داراییها) را جایگزین معیارهای سنتی کند.
***
ورود شرکت تجلی به حوزه «عناصر نادر خاکی» یک حرکت استراتژیک در زنجیره ارزش مواد معدنی است. این عناصر قلب تپنده صنایع هایتک، از خودروهای برقی تا صنایع دفاعی و الکترونیک هستند. موفقیت در تولید صنعتی این مواد، نه تنها ریسک تأمین مواد اولیه صنایع پیشرفته کشور را کاهش میدهد، بلکه میتواند ایران را به یک بازیگر جدید در بازار انحصاری این مواد (که عمدتاً در دست چین است) تبدیل کند. از منظر سهامداری، صبر برای به ثمر نشستن این پروژهها میتواند بازدهی بسیار بالاتری نسبت به شرکتهای معدنی سنتی داشته باشد، مشروط بر اینکه بازار سرمایه درک درستی از پتانسیلهای آتی شرکت داشته باشد.
