گروه فولاد مبارکه استراتژیهای نوین خود را با تمرکز بر تحولات بازار جهانی تا سال ۲۰۲۴ و چشمانداز اقتصاد داخلی تدوین کرده است. بر اساس آمارهای ارائهشده، سرانه مصرف فولاد در ایران به ۲۲۴ کیلوگرم رسیده و هدفگذاری این گروه صنعتی، حفظ سهم ۱۸ میلیون تنی در افق ۱۴۱۴ است. این شرکت با درک چالشهای ناشی از افزایش صادرات ۱۱۸ میلیون تنی چین و رشد ظرفیت هند، مسیر تبدیل شدن به یک تولیدکننده فولاد سبز و هوشمند را برای قرارگیری در میان ۲۰ شرکت برتر دنیا ترسیم میکند.
تحلیل و ترسیم دورنمای جهانی صنعت فولاد
مشاور استراتژی و تعالی سازمانی گروه فولاد مبارکه در نشست راهبردی مدیران این مجموعه، مبنای تدوین استراتژیهای جدید را آخرین تحولات صنعت فولاد تا سال ۲۰۲۴ و واقعیتهای اقتصادی کشور عنوان کرد. بررسیهای کارشناسی نشان میدهد روند تولید جهانی فولاد که از سال ۱۹۵۰ تا ۲۰۲۱ مسیری صعودی را طی کرده بود، از سال ۲۰۱۵ با کاهش شیب رشد مواجه شده است. در نقشه جدید مصرف جهانی، کشورهای توسعهیافته مانند چین، کره جنوبی، اروپا و آمریکا با کاهش سرانه مصرف روبهرو هستند، در حالی که کشورهای در حال توسعه نظیر هند، ترکیه و برخی مناطق شرق آسیا، افزایش تقاضا را تجربه میکنند.
وضعیت مصرف سرانه و چالشهای بازار ایران
آمارهای جدید حاکی از آن است که مصرف سرانه فولاد در ایران به عدد ۲۲۴ کیلوگرم رسیده است. این شاخص نسبت به سال گذشته تنها ۵ کیلوگرم رشد داشته که عدد مطلوبی محسوب نمیشود، اما کارشناسان پیشبینی میکنند با بهبود مولفههای اقتصادی، این رقم پتانسیل رشد تا ۳۰۰ کیلوگرم را دارد. اگرچه انتظار میرود سال آینده با بهبود اقتصاد جهانی چشمانداز مثبتی برای فولاد رقم بخورد، اما عواملی مانند کاهش تقاضا، افت سودآوری شرکتهای فولادی، نوسانات بازار چین و اختلال در زنجیره تأمین همچنان به عنوان ریسکهای کلیدی باقی خواهند ماند.
تهدید مازاد ظرفیت و ظهور رقبای قدرتمند
تحلیلها نشان میدهد فاصله بین ظرفیت اسمی و تولید واقعی فولاد در جهان در حال افزایش است و ضریب بهرهبرداری جهانی که در سالهای اخیر بین ۷۶ تا ۸۱ درصد بوده، احتمالاً تا سال ۲۰۲۷ کاهش خواهد یافت. با این وجود، سرمایهگذاریهای سنگین برای ایجاد ظرفیتهای جدید در هند، کشورهای خلیج فارس و شرق آسیا ادامه دارد. به طور خاص، کشور هند با ظرفیت فعلی ۱۴۰ میلیون تن، برنامهریزی گستردهای برای رساندن تولید خود به ۳۹۰ تا ۴۰۰ میلیون تن در آینده نزدیک دارد که زنگ خطری برای سایر بازیگران بازار است.
فشار صادراتی چین و کاهش حاشیه سود جهانی
سودآوری صنعت فولاد در مقیاس جهانی روندی نزولی دارد و بسیاری از شرکتها در معرض زیاندهی یا کاهش شدید حاشیه سود قرار دارند. عامل اصلی این فشار، جهش صادرات فولاد چین است که در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱۱۸ میلیون تن رسیده و پیشبینیها از افزایش این رقم در سالهای آتی حکایت دارد. این حجم از عرضه، بازارهای هدف را تحت تأثیر قرار میدهد و رقابت را برای صادرکنندگان ایرانی دشوارتر میسازد.
چالشهای زیرساختی و ناترازی انرژی در تولید داخلی
ایران با حفظ جایگاه دهم تولید فولاد در دنیا، طی دهههای اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است، اما صنعت فولاد کشور اکنون با موانع جدی روبهروست. ناترازی انرژی (برق و گاز)، افزایش قیمت حاملهای انرژی، بیثباتی در قوانین و ضعف زیرساختهای حملونقل، گلوگاههای اصلی تولید هستند. توسعه ظرفیتهای داخلی در آینده بدون حل بحران محدودیتهای گاز و برق، عملاً دامنه بهرهبرداری و تولید واقعی را محدود خواهد کرد و سرمایهگذاریها را با ریسک مواجه میکند.
ضرورت بهینهسازی و وضعیت زنجیره تأمین
برخی واحدهای فولادی کشور با مصرف برق غیربهینه فعالیت میکنند و اجرای پروژههای بازسازی کورهها برای کاهش مصرف انرژی به یک ضرورت اجتنابناپذیر تبدیل شده است. در حال حاضر، ضریب بهرهبرداری در حلقههای ابتدایی زنجیره (کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی) حدود ۹۰ تا ۹۲ درصد است، اما این شاخص در سطح کل صنعت فولاد کشور به حدود ۶۰ تا ۶۳ درصد محدود میشود. با تکمیل پروژههای در دست اجرا، ظرفیت کل کشور به ۱۱۰ میلیون تن خواهد رسید، اما کمبود خوراک و انرژی همچنان چالش اصلی برای دستیابی به تولید واقعی خواهد بود.
چشمانداز فولاد مبارکه: تولید سبز و هوشمند
گروه فولاد مبارکه با درک این شرایط پیچیده، استراتژی خود را بر مبنای تبدیل شدن به یک تولیدکننده فولاد سبز و هوشمند استوار کرده است. هدف نهایی این گروه، قرار گرفتن در جمع ۲۰ شرکت برتر فولادی جهان است. این مجموعه علاوه بر تلاش برای حفظ سهم بازار داخلی و تولید ۱۸ میلیون تن محصول تا افق ۱۴۱۴، تمرکز ویژهای بر تولید محصولات پیشرفته با ارزش افزوده بالا، توسعه صادرات و ایجاد جریانهای درآمدی جدید دارد تا بتواند در برابر نوسانات بازار جهانی تابآوری خود را افزایش دهد.
***
تدوین استراتژی فولاد مبارکه بر اساس واقعیتهای “جهان پسا ۲۰۲۴”، نشاندهنده گذار این شرکت از “تولیدمحوری صرف” به “رقابتپذیری هوشمند” است. با توجه به اشباع بازارهای جهانی توسط چین و خیزش صنعتی هند، تمرکز فولاد مبارکه بر “فولاد سبز” و “محصولات ویژه”، تنها راهکار منطقی برای حفظ سهم صادراتی و فرار از تله کاهش قیمت کامودیتیهای عمومی محسوب میشود. موفقیت این استراتژی اما، به شدت وابسته به حل چالشهای زیرساختی داخلی بهویژه ناترازی انرژی است که میتواند حتی دقیقترین برنامههای توسعهای را با توقف مواجه کند.
