آغاز فاز مطالعاتی برای اکتشاف عمیق در گل گهر
شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران (ایمپاسکو) گام مهمی برای ورود به عرصه اکتشافات مدرن برداشت. تورج زارع، مدیرعامل این شرکت، از اجرای طرح مطالعات اولیه برای اکتشاف عمیق در 2 معدن استراتژیک سنگ آهن گل گهر در سیرجان خبر داد. او تاکید کرد که اکتشاف و به ویژه استخراج در اعماق بیشتر از 1000 متر، به سطح بسیار بالایی از فناوری نیاز دارد. به گفته وی، ایران در حوزه اکتشاف عمیق به دلیل فناوری نسبتاً ساده‌تر، وضعیت بهتری دارد. اما چالش اصلی در حوزه استخراج از اعماق است که کشور هنوز به آن ورود نکرده است.
چالش فناوری در استخراج و نیاز به بومی‌سازی دانش فنی
مدیرعامل ایمپاسکو به شکاف فناورانه در زمینه استخراج از معادن عمیق اذعان کرد. او تصریح کرد که در حال حاضر کشور موفق به انجام عملیات استخراج در عمق بالای 1000 متر نشده است. برای عبور از این مانع، نیاز مبرم به واردات و بومی‌سازی این دانش فنی پیشرفته وجود دارد. زارع افزود که ایمپاسکو برنامه‌هایی را برای جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آغاز کرده است. هدف از این مشارکت، گسترش دانش فنی استخراج از معادن زیرزمینی و پیاده‌سازی آن در پروژه‌های آتی است.
تدوین اسناد اولیه بر اساس مطالعات گل گهر
آقای زارع اعلام کرد که مطالعات اولیه در منطقه مهم گل گهر سیرجان با موفقیت به انجام رسیده است. بر اساس نتایج این مطالعات، اسناد پایه‌ای برای فازهای بعدی تدوین شده است. با این حال، برای تبدیل این مطالعات به یک عملیات اجرایی کامل، همکاری‌های گسترده‌تری لازم است. این فرآیند نیازمند استفاده از ظرفیت متخصصان داخلی و همچنین مشارکت کشورهای صاحب این دانش فنی در جهان است. انجام مطالعات تکمیلی مبتنی بر جزئیات دقیق، پیش‌نیاز هرگونه اقدام عملیاتی خواهد بود.
شکاف بزرگ میان ذخایر و استخراج در اقتصاد معدنی ایران
آمارهای رسمی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران یک واقعیت مهم را آشکار می‌کند. ایران با برخورداری از ذخایر منابع طبیعی و معدنی به ارزش 27.3 تریلیون دلار، در جایگاه پنجم جهان قرار دارد. این رتبه‌بندی پس از کشورهایی چون آمریکا، روسیه، عربستان و کانادا به دست آمده است. با وجود این جایگاه ممتاز و قرارگیری بر روی کمربند معدنی جهان، ایران در زمینه اکتشاف و استخراج رتبه پانزدهم را دارد. این آمار نشان‌دهنده وجود یک شکاف قابل توجه میان پتانسیل عظیم معدنی و میزان بهره‌برداری واقعی است. بیشتر اکتشافات فعلی در سطح زمین یا تا عمق حداکثر 150 متر صورت گرفته است. همین مسئله باعث شده با وجود داشتن 7 درصد از ذخایر معدنی جهان، تنها 2 درصد از این گنجینه‌های ارزشمند شناسایی شوند.
ضرورت حرکت به سوی اعماق برای تحقق اهداف توسعه
برنامه هفتم پیشرفت، هدف‌گذاری رشد اقتصادی 13 درصدی را برای حوزه معدن تعیین کرده است. دستیابی به این هدف بلندپروازانه تنها با اتکا به معادن سطحی امکان‌پذیر نیست. برای تحقق این چشم‌انداز، ضرورت دارد که علاوه بر افزایش اکتشافات روباز، اهتمام ویژه‌ای به اکتشاف و استخراج از لایه‌های نیمه عمیق و عمیق صورت گیرد. حرکت به سوی اعماق زمین، یک الزام استراتژیک برای شکوفایی کامل ظرفیت‌های بخش معدن ایران است.
***
تصمیم ایمپاسکو برای آغاز مطالعات اکتشاف عمیق در گل گهر، یک تغییر پارادایم استراتژیک در بخش معدن ایران محسوب می‌شود. این اقدام به طور مستقیم شکاف بزرگ میان پتانسیل (رتبه 5 جهانی در ذخایر) و عملکرد (رتبه 15 در استخراج) را هدف قرار داده است. در حالی که اکتشاف گام نخست است، چالش اصلی و سرمایه‌بر، کسب و بومی‌سازی فناوری پیچیده استخراج عمیق خواهد بود که نیازمند سرمایه‌گذاری مشترک و انتقال دانش فنی است. موفقیت در این مسیر می‌تواند با فعال‌سازی بخش عمده‌ای از 27.3 تریلیون دلار ذخایر پنهان، رشد اقتصادی هدف‌گذاری شده در برنامه هفتم را محقق سازد و جایگاه ایران را در زنجیره تامین جهانی مواد معدنی به شکل بنیادین تغییر دهد.
