گردهمایی معاونت امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت با حضور مدیران ارشد کشوری و استانی به میزبانی شرکت فولاد مبارکه برگزار شد تا دستاوردهای این بنگاه بزرگ اقتصادی در حوزه توسعه پایدار بررسی شود. آمارهای ارائه شده در این نشست نشان میدهد که فولاد مبارکه با وجود افزایش تولید به 7.5 میلیون تن، مصرف آب خود را به 14 میلیون مترمکعب کاهش داده است که بیانگر رشد 3.5 برابری تولید همزمان با کاهش مصرف آب به یکسوم است. مدیران وزارت صمت در این بازدید، مدلسازی فولاد مبارکه در استفاده از پسابهای شهری و پروژه انتقال آب دریا را الگویی موفق برای عبور از بحرانهای انرژی و زیستمحیطی در صنعت کشور معرفی کردند.
ترسیم نقشه راه استراتژیک در نقطه تلاقی صنعت و محیط زیست
گردهمایی تخصصی معاونت امور معادن و صنایع معدنی که با حضور گسترده مدیران کل وزارت صنعت، معدن و تجارت و معاونان حوزههای تخصصی از سراسر کشور برگزار شد، فرصتی بود تا استراتژیهای نوین صنعتی در بزرگترین واحد فولادسازی کشور مورد واکاوی قرار گیرد. در این نشست که با میزبانی مجتمع فولاد مبارکه و در تاریخ 13 آذرماه برگزار شد، محمدرضا شریفی، معاون استراتژی و توسعه فناوری این شرکت، به تشریح شش جهتگیری راهبردی این گروه صنعتی پرداخت. وی با تحلیل دقیق چالشهای صنعت فولاد در مقیاس ملی و جهانی، بر این نکته تأکید کرد که تابآوری و پایداری تولید تنها از مسیر تدوین راهبردهای آیندهنگر و مبتنی بر فناوریهای نوظهور محقق میشود. این رویکرد، فولاد مبارکه را از یک تولیدکننده صرف خارج کرده و به یک توسعهدهنده تکنولوژی با محوریت حفظ محیط زیست تبدیل کرده است.
انقلاب بهرهوری آب؛ افزایش ۳.۵ برابری تولید با یکسوم مصرف آب
یکی از کلیدیترین محورهای مطرح شده در این گردهمایی، اصلاح باورهای نادرست در خصوص مصرف آب در صنایع بزرگ بود. ناصر فغفوری، مدیرکل امور استانهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، با ارائه آماری خیرهکننده، از یک تحول بزرگ در مدیریت منابع آبی این شرکت پرده برداشت. بر اساس دادههای مستند، شرکت فولاد مبارکه در گذشته مجوز برداشت 40 میلیون مترمکعب آب از رودخانه زایندهرود را برای تولید تنها 2.5 میلیون تن فولاد در اختیار داشته است. اما امروز با تکیه بر دانش فنی و اصلاح فرایندها، تولید این شرکت به مرز 7.5 میلیون تن رسیده، در حالی که مصرف آب به عدد 14 میلیون مترمکعب کاهش یافته است. این آمار نشان میدهد در شرایطی که تولید حدود 3.5 برابر رشد داشته، مصرف آب به یکسوم تقلیل یافته است؛ دستاوردی که فغفوری آن را مصداق واقعی و عملیاتی “صنعت سبز” مینامد و معتقد است بسیاری از صنایع تنها شعار آن را میدهند، اما فولاد مبارکه آن را اجرا کرده است.
استراتژی ملی انتقال آب و پایان وابستگی به منابع سطحی
در ادامه بررسی پروژههای زیرساختی، موضوع انتقال آب از دریا به عنوان یک راهکار پایدار برای امنیت تولید مطرح شد. محمدرضا کریمی، مدیرکل صنایع معدنی وزارت صمت، و ناصر فغفوری بر اهمیت حیاتی این پروژه تأکید کردند. طبق برنامهریزیهای انجام شده، با تکمیل و افتتاح خط انتقال آب دریا به فلات مرکزی و مجتمع فولاد مبارکه، برداشت آب خام از رودخانه توسط این صنعت عملاً به صفر خواهد رسید. علاوه بر این، مشارکت فعال این شرکت در جمعآوری و تصفیه پسابهای 9 شهر همجوار و ایجاد شبکه بازچرخانی آب (Water Recycling)، نه تنها نیاز صنعتی را برطرف کرده، بلکه به عنوان یک اقدام ممتاز در حوزه مسئولیتهای اجتماعی، مشکلات زیستمحیطی منطقه را نیز کاهش داده است. این اقدامات، پایداری تولید در سالهای آینده را تضمین کرده و ریسک توقف خطوط تولید به دلیل کمآبی را از بین میبرد.
تکمیل زنجیره ارزش؛ از معدن تا محصول نهایی
کاووس قاسمی، مدیرکل دفتر نظارت بر معادن وزارت صمت، و رضا بستامی، رئیس سازمان نظام مهندسی معدن ایران، در جریان بازدید از خطوط تولید، بر یکپارچگی زنجیره تأمین در فولاد مبارکه تمرکز کردند. این مجتمع صنعتی توانسته است الگویی کامل از “معدن تا ورق” را پیادهسازی کند. فرایند تولید در این شرکت به صورت گسسته نیست؛ بلکه از مرحله استخراج سنگآهن، تولید کنسانتره، تبدیل به گندله و آهن اسفنجی تا نورد گرم و سرد، به صورت پیوسته و با بالاترین استانداردهای مهندسی مدیریت میشود. این ساختار منسجم باعث شده تا علاوه بر کاهش هزینههای سربار، بهرهوری کل زنجیره افزایش یابد و وابستگی به تأمینکنندگان خارجی یا نوسانات بازار مواد اولیه به حداقل برسد. مدیران وزارت صمت، تسری این الگو به سایر صنایع معدنی کشور را راهکاری برای کاهش مشکلات بخش معدن دانستند.
خودکفایی در انرژی با نیروگاههای کلاس F و خورشیدی
رضا بستامی در بخشی دیگر از سخنان خود به پیشرو بودن فولاد مبارکه در حوزه مدیریت انرژی اشاره کرد. در شرایطی که ناترازی انرژی (برق و گاز) یکی از گلوگاههای اصلی صنایع کشور است، فولاد مبارکه با سرمایهگذاری در احداث نیروگاه سیکل ترکیبی با راندمان بالا (کلاس F) و همچنین توسعه نیروگاههای خورشیدی تجدیدپذیر، گامهای بلندی به سوی خودتأمینی برداشته است. این استراتژی نه تنها فشار را از روی شبکه برق سراسری کشور برمیدارد، بلکه تضمینکننده تداوم تولید در فصول اوج مصرف انرژی است. مشاهده تأسیسات انرژی و تصفیهخانههای صنعتی در این بازدید، مدیران ارشد دولتی را نسبت به وجود یک ساختار علمی و توسعهیافته در اصفهان مطمئن ساخت.
انتقاد از سیاستهای بازدارنده در قبال صنایع بزرگ
صادق کرمی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان، در نشست مدیران کل، با زبانی صریح به نقد رویکردهای حاکمیتی در برخورد با صنایع پیشران پرداخت. وی با طرح این پرسش که چرا صنایع بزرگ به جای دریافت مشوق، با محدودیتهای بیشتری مواجه میشوند، خواستار تغییر نگاه “بازدارنده” به نگاه “تسهیلگرانه” شد. کرمی تأکید کرد که فولاد مبارکه به عنوان یک سرمایه ملی و نماد افتخار صنعتی کشور، نباید به دلیل ابعاد بزرگش هدف تکالیف سنگین و محدودیتهای انرژی قرار گیرد. وی اشاره کرد که بیش از 90 درصد رایزنان بازرگانی خارجی در اولین گام خواهان ارتباط با فولاد مبارکه هستند که نشاندهنده برند قدرتمند بینالمللی این شرکت است. بنابراین، قوانین داخلی باید به گونهای اصلاح شوند که مسیر پرواز و توسعه این غولهای صنعتی را هموار کنند، نه اینکه با بخشنامههای محدودکننده، مانع رشد آنها شوند.
فولاد مبارکه؛ ستون فقرات صنایع پاییندستی
علی جودکی، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت استان مرکزی، نقش فولاد مبارکه را فراتر از یک کارخانه تولیدی دانست و آن را ستون فقرات صنعت کشور توصیف کرد. وی با اشاره به وابستگی حیاتی صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، خودروسازی، کشتیسازی و ساختمان به ورقهای فولادی، تأکید کرد که هیچ صنعتی بدون محصولات این شرکت قادر به ادامه حیات نیست. جودکی ابراز امیدواری کرد که با اجرای طرحهای توسعهای، ظرفیت عرضه ورق افزایش یابد تا تولیدکنندگان پاییندستی برای تأمین مواد اولیه در بورس کالا دچار مشکل نشوند. او همچنین توازن ایجاد شده میان “تولید قدرتمند” و “رعایت الزامات زیستمحیطی” در این مجموعه را ناشی از غیرت و دانش بومی متخصصان ایرانی و الگویی برای همزیستی صنعت و طبیعت دانست.
***
بررسی دادههای فنی و اظهارات مقامات عالیرتبه وزارت صمت در این گردهمایی نشان میدهد که شرکت فولاد مبارکه موفق شده است مفهوم «رشد اقتصادی بدون تخریب منابع» (Decoupling) را در مقیاس صنعتی بزرگ محقق کند. دستیابی به رکورد تولید 7.5 میلیون تن همزمان با کاهش 65 درصدی مصرف آب، یک شاخص بهرهوری کمنظیر در سطح منطقه منا (MENA) محسوب میشود. این شرکت با تکمیل زنجیره ارزش و حرکت به سمت خودتأمینی در انرژی و آب، عملاً ریسکهای سیستماتیک تولید را خنثی کرده است. با این حال، تداوم این مسیر نیازمند همسویی سیاستگذاران کلان برای حذف موانع بوروکراتیک و پرهیز از اعمال محدودیتهای انرژی بر صنایع پیشرانی است که خود تأمینکننده زیرساختهای حیاتی کشور هستند.
