بر اساس تحلیل شرکت تأمین سرمایه بانک ملت، بازار جهانی نفت در آستانه یک دگرگونی ساختاری قرار گرفته است. پیش‌بینی می‌شود تقاضای جهانی نفت تا سال 2030 به اوج خود یعنی حدود 105.5 میلیون بشکه در روز برسد و پس از آن مسیر نزولی را آغاز کند. از سال 2026، صنعت پتروشیمی با نیاز 18.4 میلیون بشکه‌ای تا پایان دهه، به موتور اصلی رشد بازار تبدیل خواهد شد. این تحول، همزمان با کاهش 1.7 میلیون بشکه‌ای تقاضا در کشورهای توسعه‌یافته و افزایش ظرفیت تولید جهانی به میزان 5.1 میلیون بشکه در روز، معادلات انرژی را تغییر می‌دهد.
اوج تقاضای نفت در افق 2030
بازار جهانی نفت در مسیر یک تحول بنیادین حرکت می‌کند. طبق گزارش «تحلیل بازار نفت و چشم‌انداز آتی»، سرعت رشد تقاضای جهانی به شکل محسوسی کاهش یافته است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که این تقاضا تا پایان دهه جاری میلادی به سقف تاریخی خود در حدود 105.5 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. پس از سال 2030، عواملی چون کندی رشد اقتصاد جهانی، گسترش ناوگان خودروهای برقی و جایگزینی نفت با گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق، احتمالاً به کاهش تقاضای کلی نفت منجر خواهد شد.
پتروشیمی؛ موتور جدید رشد بازار نفت
مهم‌ترین تغییر در ساختار تقاضا، تغییر نقش نفت از سوخت به خوراک صنعتی است. بر اساس داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، از سال 2026 به بعد، صنایع پتروشیمی به محرک اصلی رشد تقاضای نفت تبدیل می‌شوند. انتظار می‌رود تولید جهانی پلیمرها و الیاف مصنوعی تا سال 2030 به تنهایی نیازمند حدود 18.4 میلیون بشکه نفت در روز باشد. این رقم عظیم، بیش از یک‌ششم کل مصرف جهانی نفت را تشکیل می‌دهد و نشان‌دهنده آغاز عصر جدید پتروشیمی‌ها است. در مقابل، تقاضا برای سوخت‌های احتراقی مانند بنزین و گازوئیل احتمالاً در حوالی سال 2027 به اوج خود می‌رسد.
جابجایی قدرت: آسیا در برابر اقتصادهای پیشرفته
رشد تقاضای نفت به طور کامل به اقتصادهای نوظهور، به ویژه در قاره آسیا، وابسته خواهد بود. در این میان، کشور هند با پیش‌بینی افزایش تقاضای یک میلیون بشکه‌ای در روز، بیشترین سهم را در این رشد به خود اختصاص می‌دهد. کشورهای جنوب شرق آسیا نیز نقش مهمی در این معادله ایفا خواهند کرد. در سوی دیگر، اقتصادهای پیشرفته عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) مسیری معکوس را طی می‌کنند. مصرف نفت در این کشورها تا سال 2030 با کاهشی معادل 1.7 میلیون بشکه در روز مواجه خواهد شد.
چالش عرضه و فشار بر صنعت پالایش
در بخش عرضه، ظرفیت تولید جهانی نفت تا سال 2030 حدود 5.1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که عمدتاً توسط ایالات متحده و عربستان سعودی هدایت می‌شود. با این حال، کاهش سرمایه‌گذاری‌های بالادستی در سال‌های اخیر می‌تواند ریسک کسری عرضه را در آینده افزایش دهد. صنعت پالایش نیز با چالش جدی روبرو است؛ پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای فرآورده‌های پالایشی در سال 2027 به سقف 86.3 میلیون بشکه در روز برسد و سپس کاهش یابد. این در حالی است که تا سال 2030 حدود 4.2 میلیون بشکه ظرفیت جدید پالایشگاهی به بازار اضافه می‌شود، در حالی که تنها 1.6 میلیون بشکه از ظرفیت‌های قدیمی تعطیل خواهند شد. این عدم توازن، فشار مضاعفی بر پالایشگاه‌های پرهزینه در اروپا و آمریکای شمالی وارد می‌کند.
***
تحلیل‌ها به وضوح نشان می‌دهد که بازار جهانی نفت در حال گذار از یک سوخت غالب به یک خوراک استراتژیک برای صنایع پتروشیمی است. این دگرگونی ساختاری، مدل‌های کسب‌وکار سنتی در صنعت انرژی را به چالش می‌کشد و بازیگران را وادار به بازنگری در استراتژی‌های خود می‌کند. برای کشورهایی مانند ایران که از ذخایر عظیم هیدروکربوری و موقعیت ممتاز ژئوپلیتیک برخوردارند، این یک فرصت راهبردی است. تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی و افزایش سهم از بازارهای رو به رشد آسیا، می‌تواند کلید موفقیت در این چشم‌انداز جدید باشد. موفقیت در این مسیر، مستلزم همسوسازی سیاست‌گذاری‌های کلان، جذب سرمایه‌گذاری هدفمند و توسعه زیرساخت‌ها با روندهای جهانی گذار انرژی است.
